Ημερομηνία ορόσημο για την σύγχρονη Ελληνική ιστορία η 25^η του Νοέμβρη. Παρά ένα χρόνο, μισό αιώνα νωρίτερα και πριν προλάβουν να ξεπλυθούν από τους Αθηναϊκούς δρόμους τα αποτυπώματα από την εξέγερση του Πολυτεχνείου εκδηλώνεται ένα ακόμα στρατιωτικό πραξικόπημα.

Ο διοικητής της Ε.Σ.Α. ταξίαρχος Δημήτρης Ιωαννίδης καταλύει το καθεστώς Παπαδόπουλου Μαρκεζίνη και εγκαθιστά μια σκληρότερη μορφή δικτατορίας. Αν και υπήρχαν ενδείξεις, ο μεν Παπαδόπουλος περιορίστηκε να αναφέρει πως «ο Μίμης είναι αρσακειάς», ενώ ο καθ΄ύλην αρμόδιος ο επικεφαλής της Κ.Υ.Π. αξιωματικός του πυροβολικού και παρατύπως προαχθείς σε υποστράτηγο Μιχαήλ Ρουφογάλης συνελήφθη σχεδόν κοιμώμενος.

Γλυκό Σαββατάκι Νοέμβρη. Επαρχία. Κωμόπολη που οικονομικά αναπνέει από ένα υβρίδιο τουρισμού και βιομηχανίας. Ατάκτως ειρημένα πάνω στη γη  τόσο το πελώριο  πετροχημικό εργοστάσιο όσο και  η φιλόδοξα ακριβή αλλοδαπή τουριστική επένδυση που έχει πλανηθεί τόσο, ώστε να υφίσταται και η σκέψη  για πλυντήριο. Διάσπαρτες από δίπλα και οι θερινές, ημεδαπές προσπάθειες στο λαϊκό κλίμα του θορυβώδους  διασκεδαστηρίου τύπου beach bar που λόγω εποχής σιωπούν, αλλά και οι πιο οικουμενικές στο μοντέλο του café - bar.

Κουρείο. Ο κουρεύς 30άρης, ταχύς και ικανός στην τέχνη του, επιμελής αλλά και φλύαρος. Μόνοι στο χώρο ανταλλάσσουμε απόψεις και μπαλιές με κεντρικό θέμα το Μουντιάλ. Με αρκετές ποδοσφαιρικές γνώσεις και αντίστοιχες απόψεις ο κουρεύς, οι οποίες όμως περιορίζονται στον 21_ο αιώνα. Αναμενόμενο. Για τα παλαιότερα, άνυδρη έρημος. Μοιραία η κουβέντα περιορίζεται. Αλλάζουμε κάπως θέμα και λίγο αργότερα έρχεται η δήλωση:

Είναι πολύ ελληνικό, αυτό που έχει συμβεί με το Διεθνές Ράλυ Ακρόπολις. Γεννήθηκε από μια ιδέα, πραγματώθηκε αρχικά από λίγους, στηρίχτηκε ανιδιοτελώς από πολλούς και κάποια στιγμή έγινε κάτι παραπάνω από αγώνας αυτοκινήτων. Ωστόσο, ήταν παρεπόμενο καθώς οι δεκαετίες κυλούσαν, να έχανε την πρωτόλεια ταυτότητά του. Εκείνα τα πρωτογενή ατόφια, αδέσμευτα στοιχεία του. Μοιραία μεταμορφώθηκε.

Δεκαεννέα χρόνια μετά την πρώτη έκδοση, εκείνη για το χρυσό Ιωβηλαίο του το 2003, έχουν συγκεντρωθεί τόσα και τέτοια ώστε να δικαιολογήσουν μια ακόμα εκδοτική προσπάθεια. Λέξεις για την χαμένη του ταυτότητα του. Αλλά και για εκείνα τα λίγα που συμβαίνουν χωρίς να ακούγονται και για τα άλλα, τα πολλά, που ακούγονται χωρίς να συμβαίνουν.

Κάπως έτσι, μέσα στην απότοκη των μνημονίων δυσπραγία, ανάμεσα στη Πανδημία και την ένοπλη εμπλοκή στην ευρύτερη γειτονιά μας, αλλά και των διαρκών πάσης φύσεως απειλών που οργώνουν την καθημερινότητά μας γεννήθηκε, το «Διεθνές Ράλυ Ακρόπολις 1953 - 2022 η χαμένη ταυτότητα & άλλες ιστορίες». Και ασφαλώς απέναντι, αν όχι ενάντια, σε ότι αραδιάζεται, έτσι άκοπα αλλά και όχι τόσο άσκοπα. Με 184 σελίδες, 762 εικόνες πολλές εκ των οποίων ήταν ανέκδοτες, αποτελεί μια απόπειρα να ανιχνευτεί το παρελθόν του, να προσεγγιστεί το παρόν του. Για το μέλλον,  ούτε λέξη δεν χωρά.

Ακολουθεί το εξώφυλλο και το εισαγωγικό σημείωμα, όπου αποκαλύπτονται οι προθέσεις της έκδοσης.

Βασισμένη στην ομώνυμη νουβέλα του Erich Maria Remarque, ο συμπατριώτης του Edward Berger έρχεται 104 χρονιά μετά το πέρας του Μεγάλου Πολέμου και 93 ύστερα από την κυκλοφορία της νουβέλας, να προσθέσει ένα αντιμιλιταριστικό κινηματογραφικό έπος.

Μπορεί κάποιος να ισχυριστεί ότι υπάρχουν στιγμές και πλάνα που μιμείται τη λατρεία του Terrene Malick για τη μεγαλειώδη απεικόνιση της φύσης (Bablands & A Hidden Life). Μπορεί επίσης να τεθεί ότι έλκεται από την ωμότητα και την αμεσότητα της καταγραφής της βίας στο πεδίο της μάχης που έχει προηγηθεί από τον Steven Spielberg (Saving private Ryan), ή ακόμα το συνδυασμό αυτών των τόσο διαφορετικών συνθηκών, της γαλήνης της φύσης από την μια και της αδυσώπητης βίας της μάχης από την άλλη, που επιχειρεί και επιτυγχάνει επίσης o T. Malick (Red Thin Line & Α New World).

O Socrates και ο Neymar έχουν πολλά κοινά σημεία. Βραζιλιάνοι ποδοσφαιριστές, αγωνιζόμενοι στην ίδια, περίπου, θέση, διεθνείς, ταλαντούχοι, και διακεκριμένοι, γεννημένοι και οι δυο Φεβρουάριο. Επιπλέον αγωνίστηκαν και στην Santos, την ομάδα που έκανε γνωστή στον πλανήτη η ποδοσφαιρική φυσιογνωμία του Pele.

Σε μια χώρα που το ποδόσφαιρο αναγνωρίζεται σαν γιατρικό από την σκληρή καθημερινότητα, ανυψώνεται ως θρησκεία και θεμελιώνεται από την επιθυμία εκατομμυρίων νέων να γίνουν τα επόμενα αθλητικά ινδάλματα, η ευρύτερη στάση του πρωταγωνιστή, βιρτουόζου, πρωταθλητή ποδοσφαιριστή ενέχει ιδιαίτερη σημασία.

Δεν γεννήθηκα, δεν μεγάλωσα εκεί. Ούτε ενηλικιώθηκα εκεί. Δεν έχω καμιά αίσθηση εντοπιότητας, μήτε οικειότητας. Δεν ήταν ο κόσμος μου. Ούτε επιθύμησα να γίνει. Μολοντούτο κουβαλάω μερικά έντονα ίχνη του, ιδού και μια προτεραία αναφορά από τον Φεβρουάριο του 2018: …μικρό κολωνακιώτικο Μνημόσυνο. Ως τελευταίο ίχνος, ας αναφερθεί ο Οκτώβριος του ’19 όπου μια μπόρα με βρήκε εκεί, μετά από ένα οδυνηρό και ανεξίτηλο μνημονιακό τραύμα, το οποίο έκλεισε τυχαία τον κύκλο του, επίσης εκεί.

Αφορμή για τούτες τις εξομολογητικές αράδες στάθηκε η κουβέντα παρά θίν’ αλός μετά φίλου, ο οποίος τα τελευταία 50τόσα χρόνια έχει πολιτογραφηθεί ως Κολωνακιώτης. Είχε, το λοιπόν, τα προβλήματά του με την κατασκευή του σταθμού του μετρό που κόμισε έξτρα άγχος. Εστίασε επίσης στο κεφάλαιο της και ψυχαγωγίας αποκαλούμενης, καθώς τα τραπεζοκαθίσματα τείνουν να καταλάβουν και τους τελευταίους ελάχιστους χώρους, ενώ η ηχορύπανση από κάθε τέτοιου είδους δραστηριότητα έρχεται να εξαντλήσει τα τελευταία αποθέματα ηρεμίας και υπομονής. Για το τέλος, άφησε την μπουζουκοποίηση του Embassy.

Αριστούργημα. Αυτή είναι η απάντηση αν το ερώτημα ήταν μια λέξη μοναχά, που να χαρακτηρίζει την «ταινία» μικρού μήκους κινουμένων σχεδίων «Aπό το μπαλκόνι». Είναι ευχής έργον που η τρέχουσα τεχνολογία προσφέρει όλα αυτά τα εφόδια προκειμένου προικισμένοι δημιουργοί και ταλαντούχοι ερμηνευτές να βρίσκουν ευκολότερα τρόπο να εκφραστούν.

Τρείς συνεχείς φορές με καθήλωσαν τα έντεκα καθαρά λεπτά, αυτού του ιδιοφυούς δημιουργήματος. Οι συντελεστές ακροβάτησαν με επιτυχία πάνω σε ένα συνδυασμό ευγένειας – αγένειας, γλυκού – πικρού, φτηνού – ακριβού. Κι όλα αυτά σε ένα οξύ λαϊκό πλαίσιο, εντεταγμένο στην σφόδρα δοκιμαζόμενη, και οικονομικά, μικροκοινωνία της γειτονιάς.

Γιός γιατρού, ο  Σταμάτης Κόκκοτας έφυγε νέος  για τη Γαλλία. Για το Παρίσι με την προοπτική, καθώς λέγεται, να σπουδάσει γιατρός. Πτυχίο στην ιατρική επιστήμη δεν απόκτησε, αλλά με τρόπο μελωδικό γιάτρεψε, μαλάκωσε πολλές ψυχές από μικρά και μεγάλα βάσανα. Αξιοποίησε το χάρισμα που του χάρισε η φύση και έχοντας δίπλα του δημιουργούς  επιπέδου Γκάτσου, Ξαρχάκου, Παπαδόπουλου και Καλδάρα,  άφησε σπουδαίες παρακαταθήκες. Για τα καλλιτεχνικά του επιτεύγματα όμως, μίλησαν και έγραψαν άλλοι που τα γνωρίζουν καλά.

Εδώ θα δούμε μια άλλη, ίσως όχι και τόσο γνωστή και σίγουρα κάπως ξεχασμένη πτυχή της ζωής του.

Ναι, οι υδρατμοί στον καθρέφτη του λουτρού. Είναι ένα από τα πρώτα σημάδια ότι οι νύχτες δροσίζουν, οι μέρες ολοένα και μικραίνουν, το φως λιγοστεύει βαθαίνοντας τα μπλε, τα δένδρα φυλορρούν. Τόσες και τόσες ενδείξεις ότι καταφθάνει το φθινόπωρο. Να λοιπόν, κάτι για όσους επιχειρούν να αντλήσουν και την τελευταία σταγόνα από το καλοκαίρι που, εσπευσμένα αναχωρεί.

Για όσους ηθελημένα παραχαράζουν το ημερολόγιο πιστεύοντας ότι σήμερα δεν είναι η τελευταία μέρα του Σεπτέμβρη αλλά η 61η Αυγούστου. Τέτοιου είδους παραχαράξεις στην  εποχή της ταχύτητας, του άγχους, των συνεχών επικοινωνιών, του διαδικτύου, της πίεσης και της ανασφάλειας κρίνονται πλέον, ως σχεδόν απαραίτητες.

Υπάρχουν πολίτες που πιστεύουν ότι ο θεσμός της Βασιλείας είναι ξεπερασμένος. Άλλοι, πάλι,  θεωρούν ότι είναι όμορφος. Υπάρχουν και εκείνοι που δεν τους έχει απασχολήσει το ζήτημα. Ας υποτεθεί ότι ζούσαμε τον πέμπτο αιώνα π.Χ. και ο σχεδόν εξηκοντούτης βασιλιάς, μάς οδηγούσε στο πεδίο της μάχης όπου του έλεγε ο αντίπαλος, με υπέρτερες δυνάμεις, βασιλιάς να παραδώσει τα όπλα του. Ο βασιλιάς μας του απαντούσε: «έλα πάρτα», έχοντας κατά νου ότι οι πιθανότητες να επικρατήσει στη μάχη όσο ανδρεία και αν έδειχναν τα στρατεύματά του, όσο ευφυή στρατηγική ταχτική εκπονούσε και ο ίδιος ήταν μηδαμινές.

Λίγες ώρες αργότερα ο βασιλιάς μας, ηγείται της μάχης και φονεύεται από τους αντιπάλους, όπως και όλοι οι αξιωματικοί και οπλίτες του. Με αυτό τον τρόπο καταδεικνύει στο διηνεκές τις υποχρεώσεις της Μοναρχίας. Με τον ίδιο τρόπο η ηγεσία του δεν αμφισβητείται και οι πολίτες της πολιτείας του τον αποδέχονται, τον σέβονται, τον υπακούουν. Υπό αυτές τις συνθήκες είναι πολύ δύσκολο να αμφισβητηθεί ο θεσμικός του ρόλος. Αλλά ειλικρινά τώρα, στον 21ο αιώνα ποια είναι η θέση της Βασιλείας, στα έθνη του Πλανήτη; Γιατί μπορεί να συγκινείται ένας πολίτης του Ηνωμένου Βασιλείου, του Μπαχρέιν, του Εσουατίνι, του Βελγίου, της Τόνγκα, της Νορβηγίας, της Καμπότζης και των υπολοίπων 22 κρατών που διατηρούν το θεσμό της Μοναρχίας;

Μέρα που ΄ναι προστέθηκε άλλη μια, έστω επιλεκτική, ανάγνωση στο πόνημα του Giles Milton, Paradise lost, Smyrna 1922, The Destruction of Islam’s city of Tolerance. Ελληνικός τίτλος: Χαμένος παράδεισος. Σμύρνη 1922. Η καταστροφή της μητρόπολης του Ελληνισμού.

Στα γεγονότα της πολυτάραχης ελληνικής Ιστορίας του 20ου αιώνα, όπου περισσεύει ο πόνος και ο θάνατος, συνέβησαν σημαντικές ανατροπές όπου όμως ήταν θέμα χρόνου ώστε η κατάσταση να επανέλθει σε αυτό που θεωρείται «καλό», ή «φυσιολογικό». Για παράδειγμα, οι δικτατορίες έδωσαν τη θέση τους σε κοινοβουλευτικές δημοκρατίες, η τριπλή Κατοχή πήρε τέλος τον Οκτώβριο του ’44. Επίσης ο Εμφύλιος, αν και χρειάστηκε μεγάλο χρονικό διάστημα μετά την τη λήξη του, τον Αύγουστο του ’49, ξεπεράστηκε. Έστω και με μεγάλες απώλειες, έστω και με βαθιά τραύματα υπήρξε ένα είδος αποκατάστασης. Προχωρήσαμε σε κάτι που ήταν καλύτερο.

Το ότι συνέβη όμως έναν αιώνα νωρίτερα, τέτοιο μήνα το 1922 στην Σμύρνη και την ευρύτερη περιοχή, κορύφωση ζυμώσεων και σφαλμάτων ετών, είχε ένα μοναδικό χαρακτηριστικό. Δεν υπήρξε και κατά τα φαινόμενα δεν μπορεί να υπάρξει αποκατάσταση. Το γεγονός της βίαης απομάκρυνσης του Ελληνισμού από την Ιωνία, είχε το χαρακτήρα του τελεσίδικου. Τρείς χιλιετίες παρουσίας, δημιουργίας τελείωσαν. Για πάντα. Πέρα από τον ανυπολόγιστο πόνο του ξεριζώματος, τα αναρίθμητα εγκλήματα, το αίσχιστο σημείο απανθρωπιάς,  το βαρύτερο ίσως κόστος ήταν και παραμένει το οριστικό της υπόθεσης.

Υφίσταται άραγε αντικειμενική δημοσιογραφία, αντικειμενική ιστοριογραφία; Κι όσο τα χρόνια περνούν οι πιθανότητες της αντικειμενικότητας μειώνονται ή αυξάνονται;. Διότι μπορεί, οι καταγραφές, να είναι ακριβείς σε ότι αφορά την περιγραφή των γεγονότων, μπορεί να είναι ειλικρινείς σχετικά με τις προθέσεις εκείνων που αφηγούνται,  αλλά πόσο αντικειμενικές είναι; Χωρίς αμφιβολία,  όσο πιο έντονες είναι οι εποχές τόσο πιο δύσκολη αποστολή είναι η αντικειμενικότητα.

Κυρίως διότι όλοι οι αφηγούντες έχουν μια προέλευση, μια καταγωγή. Έχουν μια διαμόρφωση, ένα επαγγελματικό περιβάλλον, ένα πλαίσιο, μια ιδεολογία. Και είναι ανθρώπινο. Πέρα από ξεκάθαρες περιπτώσεις συντεταγμένων φερέφωνων που είναι εύκολα εντοπίσιμες και ευκολότερα απορριπτέες, υπάρχει ένα μεγάλο πλήθος ερευνητών, αφηγητών που μας μεταφέρουν σπουδαία ή λιγότερο γνωστά γεγονότα τα οποία ερμηνεύουν με βάση τα βιώματά τους και την ιδεολογία τους.

Μεγάλη εισαγωγή για ένα βιβλίο που τράβηξε την προσοχή ευθύς εκ πρώτης στιγμής. Για δυο κατ’ αρχάς λόγους. Πρώτα διότι αναφέρεται σε μια πολύ ιδιαίτερη, πρωτοφανή χρονική περίοδο που τάραξε τον τόπο και θα μπορούσε να έχει ακόμα μεγαλύτερο αντίκτυπο. Ακολούθως διότι οι καταγράφουσες βρέθηκαν στο επίκεντρο των εξελίξεων, έβλεπαν, άκουγαν τις εξελίξεις εν τη γεννέση τους και είχαν πρόσβαση σε πληροφορίες και επαφές που πολύ λίγοι είχαν.

«Η τελευταία μπλόφα» που συνέγραψαν η Ελένη Βαρβιτσιώτη και η Βικτωρία Δενδρινού, αναφέρεται  «στο παρασκήνιο του 2015, στις συγκρούσεις και στο plan B».  Είναι η πολύ κρίσιμη χρονική περίοδος, όπου στην Ελλάδα αναλαμβάνει την ευθύνη της κυβέρνησης το αταίριαστο ιδεολογικά σχήμα των ΣΥΡΙΖΑ – ΠΣ και ΑΝ.ΕΛ.