Ένα προσεγμένο, πλούσιο, διακοσμημένο με όμορφες εικόνες δ.Τ. γνώρισε την δημοσιότητα στους περισσότερους, αν όχι σε όλους τους, περί αυτοκίνησης, ιστότοπους. Ευλογία για τους εκεί απασχολούμενους, καθώς προσφέρει μια εύκολη, ταχύτατη λύση συμβάλλοντας αντίστοιχα στην καθημερινή τους νόρμα.

Οι 905 λέξεις που συγκροτούν αυτό το ευρύ δ.Τ. αναφέρονται στο μελλοντικό άνοιγμα, το 2027, ενός πολυχώρου της γαλλικής βιομηχανίας οχημάτων Renault που «θα συγκεντρώσει μια μοναδική συλλογή ιστορικών οχημάτων, καλλιτεχνικής δημιουργίας και έντυπου αρχειακού υλικού, σε ένα νέο εκθεσιακό κέντρο στην πόλη Φλιν στα περίχωρα του Παρισιού».

Λέει πολλά και ενδιαφέροντα με τον συνήθη τρόπο που γοητευτικά γαρνίρονται και προσφέρονται όλες οι παρόμοιες προωθητικές, ενέργειες γιγαντιαίων εταιρειών. Η Renault αναπόσπαστο, τεράστιο κεφάλαιο της παγκόσμιας βιομηχανίας, με παράδοση από τον δέκατο ένατο αιώνα με απίθανες διακυμάνσεις, ένας εκ των τριών αδελφών ιδρυτών πέθανε στη φυλακή περιμένοντας να δικαστεί για συνεργασία με τον Γερμανό κατακτητή, ακολούθησε εθνικοποίηση, εξ ού και συχνά ακουγόταν ως Régie Nationale, επιστροφή στον ιδιωτικό τομέα, δολοφονία του προέδρου της Georges Besse, βαθιά εμπλοκή σε κάθε ανώτερο επίπεδο του διεθνούς μότορσπορ με διακρίσεις, συγχωνεύσεις, εξαγορές, παραγωγή σε αλλότριες χώρες και ότι, τέλος πάντων, διέπει τις βιομηχανίες που αντέχουν στο χρόνο.

Είχε διαφύγει, τότε, της προσοχής, οπότε η θέαση από συνδρομητική πλατφόρμα ήταν μονόδρομος. Ο λόγος για την αποκαλυπτική ταινία του S. Spielberg, The Post.  Αποτελεί την αφήγηση των γεγονότων που έφερε στο φως πρώτα η εφημερίδα «The Νew York Times» και ακολούθως σε μεγαλύτερη κλίμακα η «The Washington Post».  Βρισκόμαστε στο 1971, το αντιπολεμικό κλίμα στις Η.Π.Α. ενισχύεται και ξαφνικά εμφανίζονται τα Pentagon Papers. Μια απόρρητη μελέτη αποτελούμενη από 48 τόμους, όπου μέσα από αναλύσεις οι οποίες καλύπτουν την χρονική περίοδο από το 1940 έως το 1968, αποδεικνύεται ότι οι Η.Π.Α. δεν θα μπορέσουν να επικρατήσουν στον πόλεμο της Ινδοκίνας. Το πόρισμα γνώριζε η προεδρία, τα υπουργεία Αμύνης, Εξωτερικών, μολοντούτο αφενός η ηγεσία κόμιζε δημόσια μια συνεχή αισιοδοξία για την εξέλιξη των πολεμικών επιχειρήσεων, αφετέρου ικανοποιούνταν οι απαιτήσεις των στρατιωτικών για περισσότερα στρατεύματα και υλικό στο πεδίο.

Ένας από τους αναλυτές, συγγραφείς των 48 τόμων,  ο Daniel Ellsberg, βρήκε το θάρρος και το κουράγιο να κοπιάρει επί μήνες όλο το υλικό και παίζοντας ένα άκρως επικίνδυνο παιχνίδι αποφάσισε να βρει τρόπο να εκθέσει το περιεχόμενό τους στο ευρύτερο κοινό αποκτώντας επαφή με τον Τύπο. Εν αρχή με τον συντάκτη των N.Y.T., Neil Sheehan και ακολούθως με τον ρεπόρτερ της W.P. Ben Bagdikian με μια επιτηδευμένη προσεκτική διαδικασία. Ακολούθησε νομική δίωξη της κυβέρνησης, καθότι τα έγγραφα είχαν χαρακτηριστεί απόρρητα και η δημοσίευσή τους θα ήταν επιβλαβής για την χώρα.

Δευτέρα, 07:15, δημόσιο κτίριο, πολύς κόσμος με πολλές δραστηριότητες και  αρκετό άγχος. Στο κυλικείο τέσσερις εργαζόμενοι κινούνται με ταχύτητα προκειμένου να εξυπηρετήσουν την εξάρτηση του κοινού από τους καφέ κόκκους. Φτάνει η σειρά μου, και: «καλημέρα, καλή εβδομάδα», το πρόσωπο της κοπέλας φωτίζεται και με χαμόγελο: «τι θα θέλατε»; «Ένα κουλούρι».  Παραμερίζω για τον επόμενο, πληρώνω, παραλαμβάνω ευχαριστώ, και ακούω επιτακτική φωνή: «ένα φρέντο εσπρέσο». Γυρίζω, τον κοιτώ κατάματα, του λέω «καλημέρα» και γυρίζω επιδεικτικά την κεφαλή προς την κοπέλα. Τα μάτια του παρέμειναν γαλανά, ανέκφραστα, η έκφραση του άδεια, η αντίληψη δίπλα στο μηδέν.

Χάθηκα μέσα στο πολύβουο πλήθος, ψάχνοντας για δικαιολογίες, όποια δικαιολογία μπορεί, τέλος πάντων, να αφαιρέσει και την τελευταία στάλα ευγένειας, ευπρέπειας απέναντι σε έναν εργαζόμενο. Πλην όμως, το καλύτερο ήρθε δέκα λεπτά αργότερα.

Ευτυχώς που υφίσταται η «Καθημερινή» συχνά αποκαλούμενη και ως «φάρος του αστικού Tύπου» άλλοτε με ολίγη ειρωνεία, συχνότερα κυριολεκτικώς, η οποία στην έντυπη έκδοση του Σαββάτου 28 Ιουνίου έκανε την πιο ξεκάθαρη, νηφάλια, εύστοχή τοποθέτηση για το διοργανωτικό έπος του Δ.Ρ.Α. με την δεξιοτεχνία στο Ζάππειο. Ο Π. Μανδραβέλης σολάρισε όμορφα στη σ. 13 με ομορφότερο τίτλο «Το κερασάκι Acropolis», καθόλου τυχαίο το λατινικό, ορίζοντας την υπερειδική ως «το κερασακί στην τούρτα της ταλαιπωρίας που γεύονται καθημερινώς οι Αθηναίοι». Στο δε οπισθόφυλλο (σ.20), ο Δ. Ρηγόπουλος προσφέρει επιτέλους, στο ευρύτερο κοινό, την άποψη, ότι: «Η δικαιολογία των εμπλεκομένων φορέων, ότι η συγκεκριμένη επιλογή υπαγορεύτηκε από τη δήθεν «εκπληκτική» ευκαιρία να διαφημιστεί η Αθήνα στο εξωτερικό μέσω τηλεοπτικής μετάδοσης του αγώνα είναι απλώς κωμική».

Αν αυτά σημειώνονται στην πιο σοβαρή, παραδοσιακή, συντηρητική και στις μέρες μας συμπολιτευτική εφημερίδα, για ένα γεγονός που γίνεται με κρατική μέριμνα και χρήμα, δεν χρειάζεται να κοιτάξουμε αλλού. Οι ιστότοποι π.χ. που έχουν την όποια εμπλοκή με το μότορσπορ, το κράτησαν, για άλλους λόγους, χαμηλά, μαλακά, κάποιοι σημείωσαν κάτι περί «εθνικού προϊόντος» και έκλεισαν με ευχολόγια. Εθνικό προϊόν θα ήταν αν εισέρρεαν χρήματα στα κρατικά ταμεία, όπως ας πούμε από την ελληνική φέτα. Ελληνικό εθνικό προϊόν που να κοστίζει 4 (τέσσερα) και πλέον εκατομμύρια ευρώ δεν υπάρχει. Μπορεί να είναι μια τούρτα ή μια πίτα που γλυκοκοιτάζουν άλλοι για λίγα ψίχουλα, άλλοι ένα κομμάτι. Έως εκεί όμως.

Μια από τις πρώτες αποτυπωμένες εμφανίσεις τους, την εντοπίζουμε στον τερματισμό του 29^ου Δ.Ρ.Α. τον Μάιο του ΄82 στο Καλλιμάρμαρο. Εκεί οι πρώτοι σύγχρονοι Ολυμπιακοί αγώνες, εκεί ο τελικός με την Slavia Praha, εκεί η αποθέωση του kitsch επί junta, εκεί εκδηλώσεις για το Δ.Ρ.Α., εκεί η πρόσφατη συναυλία για τον Μίκη, αλλά και τόσα άλλα. Κάτι σαν πολιτισμικό χωνευτήρι πασών των τάσεων. Μεταξύ μας, όλη η Ελλάδα  κάπως έτσι είναι. Εκεί και τότε λοιπόν, αντικρίζουμε τα κίτρινα κάγκελα της οργάνωσης στην προσπάθεια να οριοθετηθεί ο χώρος.

Διακρίνεται το νο 16 στο λευκό φόντο της Βιολέτας των Γιώργου Μοσχού - Αλέξη "Σημετρά ΙΙ" Κωνσταντακάτου που τερμάτισαν πέμπτοι ανάμεσα στο ζεύγος Mehta και τον Jimmy MCRae. Ήταν η μόνη, μέχρι στιγμής, χρονιά που το Δ.Ρ.Α. κατακτήθηκε από αμιγώς γυναικείο πλήρωμα. Μ. Mouton & F. Pons, αξιοποιώντας την τεχνική ανωτερότητα των quattro, άφησαν πίσω τους τις Ascona των W. Rohrl & H. Toivonen.

Ο αγώνας αποκτούσε μεγάλη δημοφιλία, τα πλήθη συνέρρεαν και κάποιοι χώροι έπρεπε να παραμείνουν για αποκλειστική χρήση των συμμετεχόντων και των οργανωτών. Μέχρι τότε η κατάσταση εξυπηρετείτο διαφορετικά.

Η τελευταία πρόταση στο οπισθόφυλλο μας προσφέρει την ουσία της έκδοσης:  «Το βιβλίο απευθύνεται σε κάθε πολίτη που θέλει να γνωρίσει, αν είναι νέος, τη δραματική αυτή περίοδο ή, αν έχει την ηλικία, να εμβαθύνει όσα έζησε και να τα βάλει στη μεγάλη εικόνα της εποχής». Με υπέρτιτλο «Κρίση, Πολιτικοί Σεισμοί» και «υπότιτλο Ελλάδα 2007 – 2019, Ακροβασίες Διέξοδος», κάνει ευθύς εξ αρχής σαφές το περιεχόμενό του.

Έτσι ακριβώς είναι. Για να περιγραφεί με ένα ταπεινό ρήμα: Ξεστραβώνει. Και αυτό διότι ο συγγραφέας προσεγγίζει το σύνθετο, ακανθώδες θέμα με νηφαλιότητα, λογική, επιχειρήματα, πλούσιο λόγο και υπευθυνότητα. Είναι τα απαραίτητα συστατικά για φτάσει κανείς σε ώριμα, στέρεα και κυρίως έντιμα συμπεράσματα.

Όλα τα παραπάνω δομούνται με έναν πακτωλό από πληροφορίες, ημερομηνίες, ονοματεπώνυμα, γεγονότα, δραστηριότητες που κατανέμονται σε δέκα κεφάλαια τα οποία καλύπτουν λεπτομερώς και με σαφήνεια όλες τις εξελίξεις από το 2007 έως το 2019. Τα 13 αυτά χρόνια που συντάραξαν τη χώρα.

Πως αισθανόταν, τι  να φοβόταν άραγε ένας ενημερωμένος πολίτης τέτοια εποχή πριν 88 χρόνια;  Καλοκαιράκι του 1937.  Ο κόσμος βίωνε τα προμηνύματα του Β΄Π.Π., καθώς στην άπω Ανατολή οι Ιάπωνες είχαν ήδη εισβάλει στην Μαντζουρία, ενώ υπό την επωνυμία «Operation Rügen» (Επιχείρηση Επίπληξη), η Λεγεώνα Κόνδωρ στα τέλη του Απριλίου αποτελούμενη από Γερμανικά και Ιταλικά πληρώματα είχε σπείρει τον θάνατο και την καταστροφή από αέρος, πάνω σε άμαχους στην χώρα των Βάσκων, στη Γκερνίκα. Την οδύνη αποτύπωσε ο Picasso στον πιο γνωστό, ομώνυμο, πίνακά του.

Η Γερμανική Κατοχή στη Γαλλία, βρήκε τον Picasso στο Παρίσι και υπάρχει αυτή η ευρέως διαδεδομένη ιστορία, πως ένας Γερμανός αξιωματικός είδε μια φωτογραφία της Γκερνίκα στο διαμέρισμα που κατοικούσε ο Ισπανός καλλιτέχνης και τον ρώτησε: «Εσείς το κάνατε αυτό;» για να λάβει την απάντηση από τον καλλιτέχνη: «όχι, εσείς».

Την πρώτη χρόνια τέλεσης του Δ.Ρ.Α.,τότε που δεν ήταν και πολύ διεθνές, συμμετείχαν 19 ελληνικά πληρώματα. Δέκα εννέα. Ήταν άνοιξη του 1953, ο τόπος προσπαθούσε να αναπνεύσει στον αχό του μετεμφυλιακού κλίματος, ανάμεσα από την απώλεια κάθε είδους πολιτισμού που βασίλευε στο Μακρονήσι και το πυρ των εκτελεστικών αποσπασμάτων. Βουτηγμένος βαθιά στη φτώχεια, βαθύτερα στο μίσος, στηριγμένος στις φιλανθρωπίες των δυναστικών συμμάχων, έχοντας ήδη κάνει τα πρώτα σοβαρά βήματα στο μονοπάτι της απώλειας της διεκδίκησης των αποζημιώσεων για τις θηριωδίες των Γερμανών, ομού με την καθολική εκ των πραγμάτων αθώωση των ημεδαπών συνεργατών τους. Εποχή που πρέπει να ξεχάσει και να θυμάται κανείς για τον ίδιο λόγο. Την ολοκληρωτική απουσία δικαιοσύνης. Και όμως 19 ελληνικά πληρώματα εκίνησαν, εκείνη την περιπέτεια του πρώτου Δ.Ρ.Α.

Δεκέλεια 13,81 χλμ. πρώτη ετάπ του 22^ου Δ.Ρ.Α., Μάιος 1975. Ο «Σιρόκο» τοποθετεί άριστα την Α 110 στο τελευταίο εσάκι. Τα γαλάζιο κουπέ από την Διέπη ήταν ήδη στον έκτο χρόνο συμμετοχής στους ελληνικούς αγώνες έχοντας διανύσει δεκάδες χιλιάδες χιλιομέτρων, σε κάθε μορφή αγώνα, όπου κατά τεκμήριο σπάνια έχανε και σπανιότερα εγκατέλειπε. Στο φόντο η σκόνη από τις συμμετοχές που έπονται αφού, η διαδρομή τότε σε μεγάλο τμήμα της ήταν χωμάτινη. Πρώτος σε αυτή την ε.δ., ο εξωπραγματικός Bjorn με την  διαστημική Stratos γράφοντας 09':58.'' Δεύτερος ο Lele Pinto επίσης με Stratos, 10': 25''. Τρίτος ο εικονιζόμενος με 10':28''. Πίσω του οι: Andresson, Aaltonen, Rohrl, Warmbold, Lampinen, όλοι με καλύτερο υλικό και σαφώς πληρέστερη υποστήριξη. Η εικόνα είναι από εναέρια λήψη του Νίκου Γραμματικόπουλου. Στις μέρες μας το συγκεκριμένο σημείο έχει δομηθεί πυκνότερα από την Εκάλη.

Ποτέ μέχρι το 2009 δεν ήταν λιγότερα. Στα μέσα της δεκαετίας του ’60 έφτασαν τα 50, στα τέλη με το σοκ του πραξικοπήματος μειώθηκαν, ενώ οι αλλοδαπές συμμετοχές από τις ’60 του ΄66, έπεσαν στις 30 το ’67 και θα έπρεπε να περιμένουμε εννέα χρόνια για να επανέλθουμε στα προ πραξικοπήματος χρόνια. Στα μέσα της δεκαετίας του ΄70, όπως και στις αρχές της δεκαετίας του '80, οι ελληνικές συμμετοχές ξεπερνούν τις επτά δεκάδες και είναι περισσότερες από τις αλλοδαπές Μέχρι το τέλος του εικοστού αιώνα θα παραμείνουν σταθερά πάνω από 55. Στις μέρες μας, 72 χρόνια μετά το πρώτο Δ.Ρ.Α., με πενταπλάσιο κατά κεφαλήν Α.Ε.Π. όπως και πενταπλάσια κυκλοφορούντα αυτοκίνητα στην επικράτεια από την δεκαετία του 70, οι συμμετοχές των ελληνικών πληρωμάτων είναι 11. Έντεκα, μαζί με έναν ελληνόφωνο κάτοικο εξωτερικού, ενώ τα δυο από αυτά αγωνίζονται με αλλοδαπούς συνοδηγούς . Μολοντούτο υπάρχει στα δελτία Τύπου που κυκλοφορούν ασχολίαστα παντού, ένα πανηγυρικό κλίμα. Ας το δούμε λίγο.

Βαθιά και εξ απαλών ονύχων ο Α.Π. ως επαγγελματίας στα γράμματα και στη γλώσσα με πλουσιότατο βιογραφικό σε ότι αφορά την εμπλοκή του στο χώρο ως επιμελητής, διορθωτής, μεταφραστής, διευθυντής συνιδιοκτήτης εκδοτικής εταιρείας, δάσκαλος μεταφράσεων, συνεργάτης εφημερίδων.

Ακροβατεί επιτυχημένα ανάμεσα στην λεπτή, ορθή, ακριβή χρήση του λόγου και την προσπάθεια να παραμείνει επίκαιρος με όλη τη ταλαιπωρία που υφίσταται η γλώσσα στην πορεία του χρόνου.

Συχνά αυτοαναφορικός, προσεκτικά οξύς, φλεγματικά ειρωνικός, αλλά ενίοτε σαν να επιχειρεί πλήξει την όποια χρησιμότητα της έκδοσης. Κάποια κομμάτια, αν είχαν μιλιά, θα μπορούσαν να εκφράσουν ένα είδος διαμαρτυρίας, πως ο δημιουργός τους τα χρησιμοποιεί προσχηματικά προκειμένου να εκφράσει αλλότριες απόψεις.

Προ ημερών διάβασα μια αξιολόγηση των ταινιών του Wes Andreson όπου κατέτασσε ως πρώτη και καλύτερη την Hotel Budapest. Έχοντας δει τις μισές ταινίες του, δεν θα μπορούσα να διαφωνήσω με την συγκεκριμένη κατάταξη, κάτι που παρέμεινε σταθερό μετά τη θέαση της τελευταίας με τίτλο: The Phoenician Scheme.

Ο Τεξανός σκηνοθέτης, εξακολουθεί να στηρίζεται στο υποκριτικό ταλέντο των πρωταγωνιστών του, στο ευφάνταστο ντεκόρ, στους σβέλτους διαλόγους και στις επιλογές των συνεργατών, για τα κοστούμια, την μουσική επένδυση, το σενάριο. Διακρίνονται όλοι στην αφίσα. Πάνω από όλα βέβαια, επικρατεί ο πνεύμα, το ύφος της ιδιαίτερης κινηματογραφικής του γραφής.

Γνώρισα τον Αλέξη Σοφιανόπουλο το Φθινόπωρο του 1976. Συνεργαζόμαστε σε ένα περιοδικό που δεν υπάρχει πια, αν και συχνά αναρωτιέμαι αν υπήρξε ποτέ. Τέλος πάντων, ο Αλέξης ήταν φωτογράφος που πήγαινε την εικόνα πιο ‘κεί.  Ήταν και ωραίος τύπος. Περάσαμε πολύ όμορφα στο πρώτο σκέλος του εικοστού έβδομου Δ.Ρ.Α. τον Μάιο του ’77, αλλά και όπου αλλού συμβαδίσαμε στο μικρό, κοινό μας χρονικό διάστημα στο έντυπο. Τον θυμήθηκα με νοσταλγία καθώς ξεφύλλισα την ετήσια έκδοση του Ε.Ο.Τ. του 1975 και πρόσεξα τις δημοσιευμένες του φωτογραφίες. Διάλεξα μόλις τρείς από τις 30τόσες.

Η πρώτη είναι το εξώφυλλο. Με λίγο αισιοδοξία και αρκετό ψάξιμο θα μπορούσε να γίνει και σήμερα, μισό αιώνα αργότερα από την στιγμή που τραβήχτηκε.

Άρχισε με το ποιητικό ύφος του Ισπανικού εθνικού ύμνου, απότοκο της αποικιοκρατικής κυρίαρχης όσο και καταστροφικής κάποτε θέσης της χώρας στον πλανήτη, και όταν το πλάνο γύρισε στη σημαία με τις πορτοκαλιές και κόκκινες οριζόντιες ρίγες οι μαυροφορεμένοι κιθαριστές απέδωσαν μελαγχολικά τον Καταλονικό ύμνο.

Ήταν η επίσημη έναρξη του Ισπανικού Grand Prix, που τελείται ακόμα στην Καταλονική γη, όπου κάποια 89 χρόνια νωρίτερα ρίχτηκε μια καλή ζαριά για μια Ευρώπη διαφορετική που, παρά τις υποσχέσεις, δεν προέκυψε ποτέ.