Το βράδυ της Πέμπτης 20 Απριλίου 1967 οι πολίτες της Ελλάδας έπεσαν να κοιμηθούν στο πλαίσιο μιας κοινοβουλευτικής βασιλευόμενης δημοκρατίας. Πολλά προβληματικής, αλλά υπαρκτής, παρούσης.

Το επόμενο πρωί ξύπνησαν υπό το καθεστώς ενός στρατιωτικού πραξικοπήματος, το οποίο έσπευσε άμεσα να αυτοχαρακτηρισθεί ως επανάστασις. Αθρόες συλλήψεις σημάδεψαν τις πρώτες κινήσεις των κινηματιών.  Πολίτες σχεδόν κάθε παράταξης συνελήφθησαν βιαίως υπό την απειλή των όπλων. Οι περισσότεροι συγκεντρώθηκαν στον Ιππόδρομου Φαλήρου. Εκεί έρευσε και το πρώτο αίμα, έπεσε ο πρώτος νεκρός, θύμα του καθεστώτος.

Ήταν ο Παναγιώτης Ελής. Είχε επιβιώσει από την Κατοχή, τον Εμφύλιο, το Μακρονήσι και εκτελέστηκε εν ψυχρώ με βολή από μισό μέτρο πίσω από το κεφάλι του.

Οι συλληφθέντες αφού παρέμειναν μερικές μέρες στον Ιππόδρομο, διοχετεύθηκαν στα Γιούρα και σε άλλους τόπους κράτησης. Ο ρόλος του Ιπποδρόμου, ως σημείο, κράτησης είχε ολοκληρωθεί.

Σε άλλο τόπο, εξίμισι χρόνια αργότερα τα πράγματα ήταν πιο βαρβαρικά.

Η πρόσκληση, για την συνέντευξη Τύπου του Δ.Ρ.Α., έφθασε με ηλεκτρονικό ταχυδρομείο. Όριζε την μέρα, την ώρα, τον τόπο και εκεί ετέθη η πρώτη ερώτηση:

- Γιατί στο ίδρυμα τη στιγμή που τα οικονομικά είναι προβληματικά;
η απάντηση ήρθε καλύπτοντας την απορία:
- Διότι επιβάλλεται να βάλεις τους χορηγούς κάπου αντίστοιχα με αυτά που προσφέρουν.

Το ότι η ταπεινότητά μου βρίσκει το ίδρυμα Νιάρχου ακαλαίσθητο ογκόλιθο, που σκιάζει το παράλιο μέτωπο του Φαληρικού, είναι αδιάφορης σημασίας. Το αυτό και για ότι αφορά την συνήθως ασθενή συλλογική μνήμη, περί του συνέβη εκείνο το βράδυ της 3ης προς 4ης Μαίου του ’70 στη Σπετσοπούλα. Διότι όσα ιδρύματα και να κτισθούν, όσες βιβλιοθήκες και να δημιουργηθούν, όσοι εκθαμβωτικοί τοίχοι και να υψωθούν προκειμένου να στεγασθούν Εθνικές Λυρικές Σκηνές, τα τετελεσμένα δεν αλλάζουν. Άλλο θέμα αν η Ιστορία μακιγιάρεται. Όπως επίσης, είναι μια άλλη ιστορία, αν τα ιδρύματα είναι ένα μέσον αίτησης συγνώμης των τετελεσμένων

Στο προκείμενο τώρα.

Φλεβάρης του ’73. Η καλύτερη ποδοσφαιρική ομάδα της Ευρώπης εκείνης της εποχής, ο Άγιαξ από το Άμστερνταμ της Ολλανδίας, έρχεται για δυο φιλικά παιχνίδια στην Ελλάδα. Στις 14 στην Τούμπα απέναντι στον Π.Α.Ο.Κ. και στις 16 στο Καραϊσκάκη με  αντίπαλο τον Ολυμπιακό.

Η Ολλανδική ομάδα, έχει δυο συνεχείς κατακτήσεις του κυπέλλου Πρωταθλητριών, που σήμερα αποκαλείται Champions League. Την πρώτη στις 2 Ιουνίου του ’71 με αντίπαλο τον Παναθηναϊκό του Φέρεντς Πούσκας στο παλιό Wembley των δυο πύργων και την δεύτερη την τελευταία μέρα του Μαΐου του ΄72, που φιλοδώρησε επίσης με δυο τεμάχια την Ίντερ στο Ρότερνταμ. Στον πάγκο των Ολλανδών κάθεται ο Στέφαν Κόβατς, ο οποίος  συνεχίζει και αξιοποιεί το δόγμα του ολοκληρωτικού ποδοσφαίρου που έφερε ο Ρίνους Μίχελς.

Στο πρώτο παιχνίδι μέσα στην κατάμεστη Τούμπα οι δυο ομάδες έρχονται ισόπαλες, αλλά είναι γενική η εντύπωση πως ο Άγιαξ παίζει σε αυτό που περιγράφουμε στις μέρες μας ως σέιφ μόουντ. Μολοντούτο γεμίζει και το Καραϊσκάκη, όπου ο Ολυμπιακός θα γνωρίζει την ήττα με 2 – 1. Πελώριο αστέρι των Ολλανδών ο Johan Kruyff, ο οποίος θα αποχωρήσει και στα δύο παιχνίδια πριν το πρώτο ημίωρο.

Μια σειρά από δεκατέσσερις εικόνες των Austin Healy που συμμετείχαν σε Ελληνικούς αγώνες από το 1957 έως το 1962.

Βρετανικά πληρώματα που ήρθαν στην Ελλάδα για να προσπαθήσουν να διακριθούν στο Δ.Ρ.Α., αλλά και Έλληνες οδηγοί που βρέθηκαν μέσα στο βρετανικό όχημα, στοχεύοντας στο καλύτερο

Έχει διατυπωθεί η άποψη, πως ο Paolo Sοrrentino στην  grande bellezza πάτησε πάνω στην Dolce Vita του Federico  Fellini.  Προήλθε κυρίως από τους κριτικούς, οι οποίοι διέγνωσαν πολλά κοινά σεναριακά στοιχεία στα δύο δημιουργήματα.

Γεννημένος το ’20, στο Ρίμινι, ο Fellini γύρισε το ’60, στα 40 του τη dolce vita, έχοντας ήδη δώσει τα διαπιστευτήρια του ως κορυφαίος δημιουργός, το ‘54 με το la Strada . Μισό αιώνα αργότερα γεννημένος ο Sοrrentino, το ’70 στη Νάπολη, γύρισε στα 43 του την grande bellezza, έχοντας ήδη πλάσει το αριστούργημα il divo.

Ο Fellini απέσπασε Oscar για τα κοστούμια της dolce vita το 1962, ο Sorrentino, Oscar καλύτερης ξενόγλωσσης ταινίας  για την grande bellezza, το 2013.

Αυθαίρετα το καταθέτω, ή ακριβέστερα, γεννημένο από μια απολύτως συναισθηματική προσέγγιση. Η αμερικάνικη έκδοση της ελευθεριότητας της δεκαετίας του ’70  δημιούργησε μια ισχυρή τάση για αγάπες και αδυναμίες.

Δεν χρειαζόταν, να βρίσκεσαι εκεί. Όλα τα εξαγώγιμα πολιτιστικά προϊόντα τους, είχαν τεράστια επίδραση. Κινηματογράφος, μουσική, Τύπος. Κατ’ ουσίαν ήταν ένα εργαλείο άσκησης εξωτερικής πολιτικής.

Εννοείται ότι τότε δεν το καταλαβαίναμε. Όπως επίσης εννοείται ότι όλο αυτό το άτακτα  σχηματισμένο σύνολο, το έσβησε ο χρόνος, οι συνθήκες και άλλες προτεραιότητες.  Ελάχιστο τμήμα του, μια μικρή συλλογή από διαφημίσεις μοτοσυκλετών στις Ηνωμένες Πολιτείες, μας δείχνει τόσο την εξέλιξη των δίτροχων όσο και την ανάπτυξη της διαφημιστικής λειτουργίας.

Μας περνάει όμως και εκείνη την ολότελα διαφορετική προσέγγιση του κόσμου των δυο τροχών, βγαλμένη ακριβώς μέσα από τις νόρμες της δεκαετίας.

Στα μέσα της δεκαετίας του ’60, ο  χώρος  που σήμερα περιγράφουμε ως «αγορά αυτοκινήτου» ήταν ένα ολάκερα διαφορετικό μέγεθος. Είχε  μια μορφή πιο δυσκίνητη, ελάχιστα καταναλωτική και σαφώς πιο συμμαζεμένη.

Ένα μικρό τμήμα του, ήταν ο τομέας των αξέσουαρ. Τα αυτοκίνητα, τότε, που ούτως ή άλλως ήταν πολύ πιο φτωχά σε εξοπλισμό, εισάγονταν στην πιο απλή, στην πιο οικονομική τους έκδοση. Έτσι αν ο αγοραστής ήθελε κάτι επιπλέον, θα έπρεπε να το προμηθευτεί από τα αντίστοιχα καταστήματα.

Τα οποία ούτε πολλά ήταν, ούτε  πληθώρα εμπορευμάτων είχαν. Τα περισσότερα από αυτά, βρίσκονταν συγκεντρωμένα στην οδό Βερανζέρου, χωρίς να διεκδικούν ποιοτικές δάφνες ή πρωτοποριακές ιδέες για τα εκθέματά τους.

Η πιο σπουδαία, η πιο αισιόδοξη γιορτή της Ορθοδοξίας έρχεται κατά τεκμήριο μέσα στην άνοιξη. Πάσχα λοιπόν και με περισσότερη ελληνικότητα, χωρίς να ξεφεύγουμε από το ορθόδοξο θρησκευτικό πλαίσιο, Λαμπρή.

Κατά πως διαβάζουμε έθιμο διαμορφωμένο από την Βυζαντινή περίοδο, όπως όλα τα Χριστιανικά.  Σε τούτο το πλαίσιο, καθάριζαν, έβαφαν τα σπίτια τους και φρόντιζαν την περιβολή τους, ώστε να αποτελείται από αχρησιμοποίητα ρούχα. Έτσι προέκυψε και η έκφραση λαμπριάτικα.

Στα χρόνια της Τουρκοκρατίας, τόσο στην Πόλη όσο και στην μητροπολιτική Ελλάδα το έθιμο διατηρήθηκε. Καταγραφές Ευρωπαίων περιηγητών αναφέρουν ότι οι εορτασμοί γίνονταν με την ανοχή του κατακτητή.

Ακούγεται έτσι κάπως ειρωνικό που σαν σήμερα, παγκόσμια ημέρα της υγείας, μετράμε τέσσερις οδυνηρές απώλειες. Η κάθε μια για διαφορετικούς λόγους, με αλλότριο φορτίο, με άλλο πόνο.

Να τις θυμηθούμε:

Δεν την θυμήθηκα μόνον λόγω της πρόσφατης επίσκεψης στην Τρίπολη. Είναι που σαν σήμερα παρουσιάστηκα. Κι όταν κάνουμε λόγο για θητεία, εννοούμε χακί. Κάτι γαλάζια, κάτι λευκά, ...δεν. Ασφαλώς και εκεί υπάρχουν, ειδικότητες που είναι βαριές και ζόρικες, αλλά ο οδηγός του Ναυάρχου, ή ο σμηνίας που μεταφέρει αλληλογραφία και τα τοιαύτα δεν είναι θητεία.

Στο ερώτημα τι είναι θητεία, απαντώ: Είναι τάγμα στο βορρά, αναφορά υπό βροχή, νυκτερινές περιπολίες με το χιόνι να τρίζει κάτω από τα άρβυλα. Eίναι καλός λοχαγός και στραβόξυλο αν/χης διοικητής, ή αντιστρόφως. Είναι να μετράς ανάποδα για το πελώριο δώρο που λέγεται 4ήμερη. Είναι το υπό μάλης μεγάλη Παρασκευή, στο προαύλιο της εκκλησίας με τα χειμερινά, όταν οι 26 βαθμοί μιας πρώιμης άνοιξης σε λιώνουν επί δυο ώρες.

Είναι  ο ύπνος πάνω στο θρανίο μέσα στο παγωμένο εκλογικό κέντρο και ο άγνωστος αγρότης που κουβάλησε δυο λίτρα πετρέλαιο για να τα βάλει στη σόμπα μην ξυλιάσεις νυχτιάτικα. Είναι και η κυρά του, που ΄φερε δυο κομμάτια πίττα και ένα χαμόγελο, για να μην την βγάλεις με γαλέτα, κονσέρβα και ότι προβλέπει η υπηρεσία. Είναι οι πιο μενεξεδένιες ανατολές στον παγωμένο βορά. Είναι τέλος, να ονειρεύεσαι τα μάτια που αγαπάς την ώρα που γυρνάς στο θάλαμο μετά το γερμανικό.

Να το βάλουμε όμως σε χρονικό πλαίσιο, διότι όπως γίνεται αντιληπτό ο χρόνος έχει τεράστια σημασία, καθότι άλλο πράγμα να υπηρετείς στο Αμύνταιο το ’69 και άλλο  στο Γ.Ε.Σ. το ’99. Και ασφαλώς ασύγκριτο το να υπηρετήσεις σε καιρό ειρήνης, με τη θητεία εν καιρώ πολέμου.

Πριν 50 χρόνια, τέτοια μέρα, στο Μέμφις του Τεννεσί, έπεφτε νεκρός ο βαπτιστής ιερέας Dr. Martin Luther King jr, ηγέτης του Αφροαμερικανικού κινήματος των πολιτικών δικαιωμάτων των μαύρων.

Κυνηγημένος απηνώς από το F.B.I., από το κλίμα της εποχής και από τις αντιθέσεις ενός ετερόκλητου έθνους, ο King πηγαίνει στο Μέμφις όπου έχει κλιμακωθεί η αντιπαράθεση ανάμεσα στην πολιτεία και στους μαύρους απεργούς καθαριότητας που διεκδικούσαν καλύτερα μεροκάματα. Ένας 16χρονος διαδηλωτής, είχε πέσει νεκρός από τα πυρά της αστυνομίας και η ένταση της διαμαρτυρίας ήταν τέτοια ώστε κλήθηκαν χιλιάδες εθνοφύλακες.

^{Στην ιστορική ομιλία του στην Αμερικάνικη πρωτεύουσα προ του Lincoln Memorial, πέντε χρόνια πριν τη δολοφονία του.}

Ο King έχει αποφασίσει να ηγηθεί πορείας συμπαράστασης προς τους απεργούς παρά το γεγονός ότι έχει απαγορευτεί. Στις 6 το απόγευμα της 4ης Απριλίου έχει βγει στο μπαλκονάκι του δεύτερου ορόφου του μοτέλ Lorraine, όπου έχει καταλύσει. Χαριτολογώντας απευθύνεται στον μουσικό Ben Branch, ο οποίος εκείνο το βράδυ θα έπαιζε στην  εκδήλωση που θα παραβρισκόνταν: «Ben, σιγουρευτείτε ότι θα παίξετε το " Μονάκριβε Κύριε, πάρε το χέρι μου", απόψε. Και ότι θα το αποδώσετε πραγματικά όμορφα».

Την επόμενη στιγμή βλήμα των 7.62μμ από  τυφέκιο Remington 760 εισέρχεται από το δεξί του μάγουλο, θρυμματίζει το σαγόνι, περνάει κάτω από το νωτιαίο μυελό, και σταματά στον ώμο του.

Το πρώτο αγώνισμα του Α' Πανελλήνιου Πρωταθλήματος Αυτοκινήτου ήταν προγραμματισμένο για την Κυριακή 18 Μαρτίου του ’56. Ήταν μια «δεξιοτεχνία μεγάλης αναπτύξεως»  την διοργάνωση της οποίας είχε αναλάβει η Ε.Λ.Π.Α. Θα τελείτο  στο στρατιωτικό αεροδρόμιο της Δεκέλειας.  Μα το πρώτο, εκείνο πρωτάθλημα, ξεκίνησε με αναποδιές.

Οι καιρικές συνθήκες ήταν τόσο άσχημες ώστε υπήρξαν ανυπέρβλητο εμπόδιο για την τέλεση του αγώνα. Η διοργάνωση μετατέθηκε για δύο εβδομάδες αργότερα την Κυριακή 1η Απριλίου. Κι έτσι, σαν ψέμα, ξεκίνησε αυτό το πρώτο Πανελλήνιο Πρωτάθλημα.

^{H traction avant τερματίζει την άτυπη συνάντηση της 18ης Μαρτίου.}

Μολοντούτο την 18η Μαρτίου έγινε ένα άτυπο αγώνισμα. Ιδού και οι λεπτομέρειες για εκείνες τις δυο Κυριακές, της μακρινής άνοιξης του ’56.