Νυχτιάτικα, μας ταλαιπωρούσε ο τελειομανής Γ. Κούτος, στην Αθήνα, για τις φωτογραφικές ανάγκες κάλυψης της νέας μούσας της Ρεζί. Ζάππειο, Σύνταγμα, Όθωνος, Πανεπιστημίου, Ομόνοια, Σταδίου, και ξανά τα ίδια. Οργώναμε το κέντρο της πόλης και προσπαθούσα τα εντοπίσω τα κοινά στοιχεία με το κέντρο της νιότης μου.

Στο Ζάππειο, αλλοδαποί, καλοντυμένοι ταξιδιώτες φωτογράφιζαν το φωταγωγημένο νεοκλασικό κτίριο, την ώρα που ο διασκελισμός των αρκετών, ημεδαπών αθλουμένων καλυπτόταν από τον ήχο των ρεόντων υδάτων του σιντριβανιού. Καθόμουν σε ένα παγκάκι με την επιγραφή “Δωρεά Νίκης Γουλανδρή”, ατενίζοντας το επιβλητικό κτιριακό συγκρότημα και στην πλάτη μου σκιές χάνονταν στους κήπους. Να κάτι που δεν είχε αλλάξει. Η περιπέτεια που βάζουν οι ορμόνες, το κορμί.

Ξεκινώ από το σήμερα. Κυριακή 17 Νοεμβρίου λίγο πριν τις 12 το μεσημέρι. Κάποιες επαγγελματικές υποχρεώσεις με φέρνουν στην Ιουλιανού. Ωραίος καιρός, η πόλη ακόμα άδεια. Ατενίζω στο βάθος την Πατησίων και διασχίζω τις λίγες εκατοντάδες μέτρα μέχρι το Μετσόβιο. Δεν καταλαβαίνω το νόημα των στίχων που ακούγονται  να τραγουδά (play back) η Μαρία Φαραντούρη στην μητρική γλώσσα του Pablo Neruda, αλλά το μουσικό τέμπο μου φαίνεται οικείο και συγκινητικά ατίθασο. Μια στιγμιαία παύση στο τραγούδι για να ακουστεί: "Αυτή τη στιγμή καταθέτει στεφάνι η original 21".

Αρκετός κόσμος μέσα στον περίβολο με το φοίνικα να δεσπόζει ημιθανής όπως τόσοι γύρω μας. Τριαντα εννέα χρόνια νωρίτερα θυμάμαι πολύ καλά να βρίσκομαι στο ίδιο σημείο. Πάλι Κυριακή και πολύ σημαντική. Κυριακή εκλογών, των πρώτων μετά από μια δεκαετία. Χαραγμένo επίσης ανεξίτηλα μέσα μου και ό,τι είχε συμβεί, ό,τι είχα νοιώσει ακριβώς στο ίδιο σημείο, πριν σαράντα χρόνια και μια ημέρα. Επιστρέφω στο σήμερα. Απομακρυνόμενος από εκεί, ανεβαίνοντας την Αλεξάνδρας ολοένα και πύκνωναν οι ένστολοι του υπουργείου Δημοσίας Τάξεως. Ομάδα Ζ, Δίας και λοιποί, ενίοτε εποχούμενοι σε μοτοσικλέτες και "παπάκια", αρματωμένοι, θωρακισμένοι, έτοιμοι για μια δύσκολη μέρα, ίσως και για μια δυσκολότερη νύχτα.

"Πολυτεχνείο". Οι εξελίξεις, όχι μόνον δεν δικαίωσαν το μήνυμα του, αλλά της ύφεσης μεσούσης, αναδεικνύουν ένα σενάριο εφιαλτικό.  Σαράντα χρόνια μετά από εκείνη, την σημαντικότερη, μαζικότερη, εντονότερη και αιματηρότερη πράξη αντίστασης, ενάντια στο δικτατορικό καθεστώς, που επιπροσθέτως έχει αρκετά αλλά μάλλον προχείρως ή ακόμα επί τούτου ευτελώς αμφισβητηθεί, το περίφημο εκείνο μήνυμα ολοένα και χάνεται

Το Νοέμβριο του '73, στις κτιριακές εγκαταστάσεις του Εθνικού Μετσόβειου Πολυτεχνείου, στο κέντρο των Αθηνών, ξαναζωντάνεψε το ατίθασο, το ανυπότακτο, το απρόβλεπτο, το συχνά παράλογο πνεύμα, που στην πορεία του χρόνου χαρακτήρισε πολλούς από τους κατοίκους αυτής της γης. Ήταν ο ίδιος χαρακτήρας που στοιχειοθέτησε το Μεσολόγγι, που έδειξε σε χιλιάδες το δρόμο του βουνού τα χρόνια της Γερμανικής κατοχής.

Εκείνη η πολυεπίπεδη “γενιά του Πολυτεχνείου”, προσέφερε την τελευταία (μέχρι στιγμής) πηγαία, ανεξέλεγκτη, καθαρή πράξη αντίστασης. Για αυτό και έχει ιστορική σημασία. Επειδή στέκει ανυστερόβουλα ακλόνητη για όσους την έζησαν, την πίστεψαν, την πόνεσαν.

Έτσι κάπως αυθαίρετα, θα γράψω ό,τι αν την πρώτη της ανάσα η ανθρωπότητα την πήρε στην Αττική γη, η δεύτερη ήρθε μετά από 19 αιώνες. Στην Φλωρεντία.

Δεν παραβλέπω την Φαραωική Αίγυπτο, δεν λησμονώ τους απονατολίτικους πολιτισμούς, ούτε τους Μεσοποτάμιους, δεν ξέχασα τη Ρωμαϊκή αυτοκρατορία και ασφαλώς δεν περιφρονώ το Βυζάντιο. Σαν παιδί της Μεσογείου όμως, που γεννήθηκε λίγο μετά τα μέσα του 20ού αιώνα, σαν άνθρωπος που μεγάλωσε βλέποντας καθημερινά τη Ακρόπολη των Αθηνών, όταν για πρώτη φορά περπάτησα στο δρομάκι ανάμεσα από τις δυο πτέρυγες της Galleria degli Uffizi ένοιωσα ακριβώς όπως την πρώτη φορά που συνειδητά βρέθηκα στον Παρθενώνα.

Την πυκνότητα του πολιτισμού. Στην Φλωρεντία είναι κάπως πιο επιβλητικό καθώς έχεις όλες αυτές τις μορφές δεξιά και αριστερά. Giotto, Machiavelli, Michelangelo, da Vinci, Botticelli, Caravaggio, Brunelleschi σε σημαδεύουν με τα βλέμματά τους αναδεικνύοντας μερικές από τις πιο εκλεκτές πτυχές της ανθρώπινης δραστηριότητας πάνω στον πλανήτη.

Μια φορά και ένα καιρό, έναν όχι και τόσο κοντινό Νοέμβριο, μια μέρα σαν τη χθεσινή, νωρίς το πρωί, γεννήθηκε ένας άσχημος κεφάλας (σχεδόν όλα τα νεογέννητα είναι άσχημα και «κεφάλες»). Η μάνα του πόνεσε και χάρηκε όπως όλες οι μανάδες, ο πατέρας του παρών τη στιγμή της γέννεσης (όπως και τη στιγμή της σύλληψης), την απαθανάτισε μάλιστα φωτογραφικά (τη γέννεση), ενώ σύντομα κατέφθασαν οι παππούδες και οι γιαγιάδες, οι κοντινοί φίλοι, να ευχηθούν, να εορτάσουν το χαρμόσυνο γεγονός.

Πέρασε μια εβδομάδα, γύρισαν από το μαιευτήριο στο σπίτι, ήταν το τρίτο παιδί της οικογένειας και δεν άργησαν να έρθουν και τα πρώτα προβλήματα. Αλλεργικό το βρέφος (καταραμένη κληρονομικότητα), υποβλήθηκε σε αυστηρή και μακρά δίαιτα, μετά από επίπονες εξετάσεις στο «Παίδων». Έτρωγε επί μήνες κάτι άνοστα σκευάσματα και όχι τις λιχουδιές που γευόταν η υπόλοιπη φαμίλια και μοσχοβολούσε το σπίτι. Μεγάλωνε όμως, όπως μεγάλωνε και η κεφάλα του, ενώ οι αυτούρες του άρχιζαν να θύμιζουν τα πιάτα των «αντένων» του δορυφορικού σταθμού του Ο.Τ.Ε. στις εγκαταστάσεις στο πέταλο του Μαλιακού.

Μήνα με το μήνα με υπομονή και προσπάθεια της μάνας, έστρωνε η αλλεργία, αλλά αποδείχθηκε παιδί νευρικό, με άποψη σκληρή, με χαρακτήρα οξύ. Το διακατείχε και ένα πνεύμα αντιλογίας. Κυλούσε ο χρόνος, ο μικρός αμετακίνητος στη σκληρότητα, στην οξύτητά, στην αντιλογία του και σε ένα είδος απομόνωσης που εκείνος είχε επιλέξει. Και πολλές φορές, όταν του έλεγες κάνε αυτό ή κάνε το άλλο, όσο ευγενικά, απότομα, πατρικά, φιλικά και να το έλεγες, αν δεν ήθελε να το κάνει, σου απαντούσε: «Μετά!»

Πέρναγαν λοιπόν τα χρόνια, η κεφάλα του σαν να «μίκραινε», τα αυτιά του θύμιζαν όλο και λιγότερο τον Ντάμπο και όταν ξεκινούσε στο Γυμνάσιο είχε μια γλύκα μυστήρια, που φρόντιζε σχεδόν πάντα να την κρύβει με τη θεσμική του, πια, α-κοινωνικότητά του. Και όταν σου έδινε τη γνωστή απάντηση: «Μετά» και τολμούσες να ρωτήσεις: «Μετά από τι;» εγινόταν Θηρίο. Άλλες φορές το έδειχνε, άκομψα, άλλες το έκρυβε με τρομερή πίεση, επίσης άκομψα. Πέρναγαν και οι βαρείς χειμώνες της σχολικής ημι-μάθειας, πέρναγαν και τα ανέμελα καλοκαίρια με μπάνια, νεύρα, ανακαλύψεις. Ξεδίπλωνε σιγά – σιγά δεξιότητες πρωτόγνωρες. Εξέτρεφε κουκούλια που γεννούσαν πεταλούδες, κατασκεύαζε σαπούνια, μοντάριζε video, έφτιαχνε το δικό του βούτυρο.

Mε το φάσμα της οικουμενικής φτώχειας να πλανάται ανεξέλεγκτο πια, πάνω από το κορμί του τόπου και ένα σφοδρό σφυροκόπημα εκβιασμών, απειλών, τρομοκρατίας να πλήττει τους συνειδητούς πολίτες, η ζωή απέχει πολύ από αυτή που είχαμε συνηθίσει.

Οι άγριες εικόνες που έζησε ή αντίκρισε, από τον τύπο και την τηλεόραση, ο κόσμος τόσο έξω όσο και κυρίως μέσα στο κοινοβούλιο προχθές το βράδυ, ζητούν ερμηνεία. Μετά την πρώτη δεκαετία του 21ου αιώνα, η χώρα περνά μια μεγάλη περιπέτεια και έχει να αντιμετωπίσει ένα μέλλον, ενοχλητικά άδηλο.

Αφού εντρυφήσαμε στο ερώτημα “τι έφταιξε;” και στο πλήθος των απαντήσεων που του πρέπουν, θα επιθυμούσα να εκφράσω τη ανησυχία μου για το πλήθος των δημοσιευμάτων και των αναρτήσεων του αφορούν το κοινοβούλιο.

Βρίσκω ιδιαιτέρως ανησυχητικά τα ρεπορτάζ, τα σχόλια, τις ειδήσεις περί της φαυλότητας του κοινοβουλίου. Όχι ότι αμφισβητώ το περιεχόμενο, την ουσία, την ακρίβεια των δημοσιευμάτων. Όχι. Αλλά για μια γενιά, που ο Απρίλιος του '67 την παρέλαβε δεκάχρονη, το “Πολυτεχνείο” την βρήκε 16 ετών και το καλοκαίρι της μεταπολίτευσης 17χρονη, η κοινοβουλευτική λειτουργία, έστω και στο πλαίσιο της αστικής δημοκρατίας ενός “Εθνάρχου” που επέμενε ότι “ανήκωμεν εις της Δύσιν”, ήταν μια πολύτιμη, σημαντική, αναντικατάστατη, σχεδόν ιερή κατάκτηση.

Ευρισκόμενος για πρώτη φορά στα θεωρία, σε τακτική συνεδρίαση τον Απρίλιο του '75, είχα την αίσθηση μιας υγιούς Πολιτείας, ενός πολιτισμένου κράτους, μιας ελπίδας.

Στην ολιγοήμερη παραμονή μου στη Ρουμανία, μπορώ να ισχυριστώ ότι είδα ελάχιστους ζητιάνους και ακόμα λιγότερους άστεγους. Δεν προβάλλομαι ως ειδικευμένος “Ρουμανολόγος” , ούτε ισχυρίζομαι ότι περπάτησα τη χώρα οριζοντίως και καθέτως και μπορώ να εκφράσω μια στηριγμένη σε ακράδαντα επιχειρήματα άποψη. Γράφω μόνον ότι στο βαθμό που περιηγήθηκα δυο πόλεις και 600 χιλιόμετρα υπαίθρου έχω την πρώτη εντύπωση ότι το φαινόμενο των αστέγων και των ανθρώπων που αναγκάζονται να ζήσουν από την επαιτεία, υπάρχει σε μικρότερη κλίμακα απ' ότι στην πατρίδα μου. Έτσι νομίζω, μπορεί όμως και να λανθάνω...

Η πιο συγκινητική στιγμή, από αυτές που αντιμετωπίζεις κατάματα και συνήθως σπαρακτικά την ανθρώπινη ανάγκη ήταν το βράδυ στο Brasov, στον πιο εμπορικό πεζόδρομο της παλιάς πόλης, στην οδό Republici. Εκεί που η πόλη χώνεται βαθιά μέσα στις κλιτείς του βουνού και από πίσω εκτείνεται σχεδόν κάθετη, η καταπράσινη πλαγιά . Τα καταστήματα είχαν κλείσει, ένα ισχυρός άνεμος παρέσερνε υλικά συσκευασίας που δεν είχαν τοποθετηθεί στους κάδους απορριμάτων και ελάχιστοι διαβάτες περπατούσαν.

Μπροστά στο κατάστημα που διέθετε τα προϊόντα της φίρμας Stefanel, κάτι σαν επιστημονική φαντασία πριν από λίγα χρόνια για τη Ρουμανία, μια ηλικιωμένη γυναίκα καθόταν στο πρεβάζι της βιτρίνας και με φόντο τα λαμπερές προθήκες κρατούσε στα χέρια της τα δικά της εκθέματα. Μικρά μπουκετάκια, από χρυσάνθεμα και άνθη του δάσους, δεμένα με δενδρολίβανο, με πολύ χάρη και φροντίδα. Τα κρατούσε με τα λεπτά ακροδάκτυλά της, με μια έκφραση ευγενικής αξιοπρέπειας. Για να βοηθήσει τους όποιους τουρίστες ήθελαν να ρωτήσουν αλλά δεν μπορούσαν να συνεννοηθούν, ή ακόμα και για να προσελκύσει τους ντόπιους είχε ένα χαρτονάκι με γραμμένο πάνω το ποσό. Lei 1. Στην νόμιμη ελεύθερη αγορά, 1 lei σημαίνει 0,22 του ευρώ (τώρα γιατί 1 lei στο αεροδρόμιο του Βουκουρεστίου στοίχιζε 0,23 και στο El Venizelos 0,25 είναι άλλη κουβέντα). Δίπλα της, μια πλαστική σακούλα, προφανώς είχε το ρόλο της "αποθήκης" της υπόλοιπης πραμάτειας της.

Περίμενε λοιπόν καρτερικά, ακούνητη, ανέκφραστη, αμίλητη. Πλησίασα, μην γνωρίζοντας πια ακριβώς είναι η σωστή συμπεριφορά, αν έδινα δηλαδή κάτι περισσότερο, θεωρώντας ότι τα χρήματα ήταν λίγα, ή ακόμα αν άφηνα χρήματα χωρίς να παραλάβω κάτι. Θεώρησα ότι το πρώτο ήταν επίδειξη νεοπλουτισμού το δε δεύτερο ήταν προσβολή. Έδωσα αυτό που ζητούσε, και παρέλαβα 6 μπουκετάκια όμοια, απαράλλαχτα, μυρωδάτα, φρέσκα για ένα λέι, για 0,22 του ευρώ. Όταν έπιασα τα δάκτυλά της της, καθώς πρόσφερα το χαρτονόμισμα και παρέλαβα τα άνθη, διαπίστωσα ότι ήταν πιο ζεστά από τα δικά μου. Μου χαμογέλασε γεμάτη αξιοπρεπή καλοσύνη έσκυψα το κεφάλι μου προσπαθώντας να ανταποδώσω το χαμόγελο και η συναλλαγή έλαβε τέλος.

Θέλησα να τη φωτογραφήσω μα ένα αίσθημα ντροπής με εμπόδιζε. Απομακρύνθηκα και έκανα ένα μακρινό πλάνο που σίγουρα δεν κατάλαβε, άρα δεν ενοχλήθηκε και ακόμα πιο σίγουρα δεν αποτύπωσε ούτε αυτό που είδα, ούτε αυτό που ένοιωσα.

Δυσκολεύομαι πολύ να κοιτάξω στα γεγονότα με βλέμμα καθαρό και κρίση νηφάλια. Αυτόν τον καταιγισμό ζοφερών μέτρων που ανακοινώνονται σε καθημερινή βάση, όλες τις πολιτικές κινήσεις που είτε εκπορεύονται από ημεδαπά, είτε από αλλοδαπά “κέντρα” έχοντας στόχο να σώσουν την Ελλάδα αλλά και όσες αντιδράσεις γεννιούνται, από τη δράση εκείνων που τα κομίζουν.

Δυσκολεύομαι να πιστέψω ότι είμαστε ένα έθνος τεμπέληδων και το πιο διεφθαρμένο ευρωπαϊκό κράτος και όλα αυτά τα αντελήφθησαν οι δανειστές μας όλως προσφάτως.

Δυσκολεύομαι να φανταστώ πως Έλληνας πρωθυπουργός χτύπησε αισιόδοξος και περιχαρής την πόρτα του Δ.Ν.Τ., πως υπουργός του διακήρυσσε ότι θα “ξαναβγούμε” στις αγορές το 2012, ενώ ταυτόχρονα “έχανε” την περίφημη λίστα.

Δυσκολεύομαι να αντικρίσω στο ελληνικό κοινοβούλιο, εκείνα τα μέλη του που χαιρετούν με το προτεταμένο το βραχίωνα και την παλάμη ενωμένη.

Δυσκολεύομαι ακόμα πιο πολύ να καταλάβω πως υπάρχουν μισό εκατομμύριο κάτοικοι αυτής της χώρας που θεώρησαν ότι ήταν μια συνειδητή, υπεύθυνη πολιτική επιλογή η έλευσή των παραπάνω, στο κοινοβούλιο.

Δυσκολεύομαι επίσης να αφομοιώσω την αγωνία για την τύχη του Δημόσιου τομέα, μετά το μακελειό που συμβαίνει εδώ και τρία χρόνια στον Ιδιωτικό.

Στην καρδιά της Ρουμανίας, το τελευταίο φως της πρώτης μέρας του Νοέμβρη, έφευγε κάτω από ένα βαρύ ουρανό. Φιλτραρισμένη από τη συννεφιά, μια βαθιά μπλε απόχρωση σκέπαζε την πόλη του Brasov. Άνεμος έδερνε την περιοχή με συχνές και ισχυρές ριπές, κάνοντας τα αμέτρητα πεσμένα κίτρινα φύλα στους δρόμους να χορεύουν ξέφρενα.

Στην λεωφόρο Ιuliu Maniu, ένα ηλικιωμένο ζευγάρι που βάδιζε αργά, προσεκτικά τράβηξε την προσοχή μου καθώς κατέβηκε ένα σκαλοπάτι και βγήκε στο πεζοδρόμιο. Κοίταξα φευγαλέα, κάπως αδιάκριτα προς το εσωτερικό, πιστεύοντας ότι θα αντίκριζα μια αυλή.

Ένας τοίχος κρατούσε αθέατο το περιορισμένης έκτασης κοιμητήριο. Μόνο από το άνοιγμα της μικρής του πόρτας, που δεν έφερε κανένα διακριτικό, καμία επιγραφή, μπορούσες να αντιληφθείς τι υπήρχε από πίσω. Ήταν ένα από τρία κοιμητήρια που βρίσκονται στην βόρια περίμετρο της παραδοσιακής πόλης.

Δρασκέλισα το κατώφλι και έκπληκτος είδα το χώρο γεμάτο πολίτες. Στο βάθος σε μια ξύλινη κατασκευή, που στα δικά μας πρότυπα δεν θύμιζε ναό, αλλά ήταν, μερικοί συγκεντρωμένοι άκουγαν κάτω από το λίγο φως μερικών λαμπτήρων τα λόγια του ιερέα.

Περισσότεροι άνθρωποι, βρίσκονταν, διάσπαρτοι, ανάμεσα στους τάφους οι οποίοι ήταν στολισμένοι με κλαδιά, στεφάνια από έλατο, άνθη και αναμμένα κεριά. Νέα παιδιά, έχοντας αποθέσει αναμμένα κεριά πάνω από ένα μνήμα, κάπνιζαν αμίλητα, κοιτώντας τις μικρές φλόγες που φρόντιζαν να προστατεύουν από τον αέρα. Ηλικιωμένοι με αργές κινήσεις απέθεταν τα λουλούδια πάνω στα μνήματα ψιθυρίζοντας κάποιες κουβέντες.

Εβδομήντα τέσσερα χρόνια μετά την γνωστή στιχομυθία του Έλληνα δικτάτορα και του Ιταλού πρέσβη, εκείνες τις πρώτες ώρες της 28ης Οκτωβρίου του '40, ενώ οι Ιταλικές δυνάμεις εισβολής είχαν ήδη κινηθεί, το μήνυμα  παραμένει αρκετά επίκαιρο, αλλά πιο δύσκολο από ποτέ να ακολουθηθεί.

« Alors, c ' est la guerre» - Λοιπόν, έχουμε πόλεμο - αποκρίθηκε ο Μεταξάς στον Γκράτσι στο σπίτι του στην Κηφισιά (υπάρχει ακόμα στην οδό Κεφαλληνίας), όταν ο Ιταλός πρέσβης, τον επισκέφτηκε μέσα στη νύκτα και ζήτησε μια σειρά από «διευκολύνσεις».

Το πρωτόγνωρο κλίμα εκείνων των ημερών, που οι νέοι άνδρες έφευγαν για το μέτωπο μέσα σε πανηγυρισμούς, με πλατειά χαμόγελα, κρεμασμένοι στα μεταφορικά μέσα της εποχής λες και πήγαιναν σε πανηγύρι και όχι στην κόλαση της ενοπλης εμπλοκής, αποτελεί την ισχυρότερη απόδειξη της αίσθησης της αδικίας, της στοχοποίησης του εχθρού, της πίστης για τη μάχη, την επιθυμία για τη νίκη.

Το απίστευτο εκείνου του καλέσματος, όπως το ομολογούν όσοι έζησαν τα γεγονότα, είναι ότι με μια κίνηση, μαγική, συντάχθηκαν όλες οι αντίρροπες δυνάμεις. Εθνικιστές, κομμουνιστές, αστοί, λαϊκοί, ποιητές, εργάτες, αγρότες, κάθε κοινωνικό στοιχείο. Ομοψυχία λέγεται αυτό και σε μια φτωχή (αυτή η άποψη επικρατεί κι όταν ο Δ. Μπάτσης ισχυρίστηκε το αντίθετο στήθηκε στον τοίχο), υπό δικτατορία, χώρα είναι τεράστιο, μη εκτιμήσιμο μέγεθος.

Το μήνυμα της 28^ης Οκτωβρίου ήταν μοναδικό. Τρια γράμματα, μια λέξη, ΟΧΙ, όπλισαν ένα λαό σε μια αποστολή υπερηφάνειας, ανυπακοής, δημιουργώντας ένα σύνθημα πιο οικουμενικό από το «νο πασαράν» του Ισπανικού εμφυλίου. Τώρα, πως έγινε και μόλις τέσσερα χρόνια αργότερα, μετά το δράμα της κατοχής ο ίδιος λαός, σύρθηκε στο σφαγείο του δικού του εμφυλίου ήταν κάτι εξ’ ίσου δυσερμήνευτο, μα με τα στοιχεία που έφερε στο φως η ιστορική έρευνα αργότερα, όλα απόκτησαν την ερμηνεία τους. Προφανώς, σε αυτή τη γωνιά του πλανήτη, το μεγαλείο συνυπήρχε από την αρχαιότητα με το τραγικό.