Πόσο ψύχραιμα μπορεί κάποιος να αντιμετωπίσει τη τρέχουσα πραγματικότητα; Πριν 30 μήνες, η προηγούμενη εκλογική αναμέτρηση κρίθηκε από την πρεμούρα του τότε Πρωθυπουργού να εγκαταλείψει το θώκο και από το σύνθημα του επόμενου: «Λεφτά υπάρχουν»

Αφού ο «Λεφταυπάρχουν» (μια λέξη) επικινδύνως πειραματίσθηκε, καταστρέφοντας ότι είχε, εκ του «Κουρασμένου» διασωθεί, επιχείρησε το grand finale με μια πρόταση δημοψηφίσματος και έπεσαν πάνω του ως κύνες πάσχοντες εκ λύσσης, οι τότε Ευρωπαίοι ηγέτες της Καγκελαρίου προεξαρχούσης. Λίγους μήνες αργότερα η επίδοξος αρχηγός του τέταρτου Ράιχ μας απειλεί με την ίδια ιδέα. Δημοψήφισμα! Σχιζοφρενικό; Ταυτόχρονα, διάφοροι αξιωματούχοι οι οποίοι προ Ε.Ε. θα ήταν επιχειρηματίες, γραμματείς υπουργείων, νομικοί σύμβουλοι, δήμαρχοι τουριστικών πόλεων, δηλώνουν πόσο μεγάλο θα είναι το σοκ για τους Ελληνες, εφ’ όσον αποχωρήσουν από το ευρώ. Κουνούν το δάκτυλο, ομιλούν για ολοκληρωτική κατάρρευση, έλλειψη καυσίμων, αδυναμία πληρωμής μισθών συντάξεων, μας έκλεισαν ακόμα και τα σχολεία. Αρνούνται φυσικά την επαναδιαπραγμάτευση και καταλήγουν με το οπερετικό: «Αφήστε μας να σας βοηθήσουμε». Άλλοι συνάδελφοί τους έκριναν, μετά από λογαριασμούς ότι: «είναι ακριβή η έξοδος της Ελλάδας».

H όλη υπόθεση θυμίζει ανακριτικό τμήμα και τους κλασσικούς ρόλους του καλού και κακού μπάτσου. Μόνο που το παιχνίδι είναι χοντρό και αφορά έναν ολόκληρο λαό. Δώσαμε και εμείς βέβαια δικαιώματα. Με το κράτος – έκτρωμα, τα ανεξέλεγκτα επιδόματα, τις μυρίαδες συντάξεις αναπηρίας που εισέπραταν υγιέστατοι, με μια διαφθορά απροκάλυπτη, με μια ευτυχία βασισμένη σε υλισμό, νοικιασμένο με δανεικά. Την ίδια ώρα πρώτη θέση στις ειδήσεις, ακόμα και εδώ στη χώρα μας έρχεται και η πορεία της μετοχής του «φέισμπουκ» στο Χ.Α. της Νέας Υόρκης . Αυτής της ανυπέρβλητης κακομοιριάς της μη επικοινωνίας, που μέσα σε λίγες ώρες συνέλεξε 18 δις. δολλάρια από το επενδυτικό κοινό. Όχι ότι ευωδόθηκαν οι προσμονές των στελεχών, καθότι στο τέλος της ημέρας ήταν λίγα σέντς πιο πάνω από τα 38 $ της τιμής εκκίνησης. Που είναι οι δικοί μας θρίαμβοι των τελών του περασμένου αιώνα; Τότε που τα σαντουιτσάδικα κάλυπταν 10 φορές τη ζήτηση, τριπλασίαζοντας τις τιμές εισόδου και πρόσφεραν ζεστό χρήμα στις επιχειρήσεις κολοσσούς, στις ατμομηχανές της Ελληνικής οικονομίας. Γειά σου Γιάννο με τις 7.000 μονάδες σου. Λίγο πιο πάνω από τις 550 έκλεισε χθες Παρασκευή το Χ.Α.Α., με ένα άλμα από τις 535. Αυτά για όσους πίστευαν ότι το 2000 ήταν εγκλωβισμένοι, στην περιλάλητη «Σοφοκλέους» . Σήμερα που οι τράπεζες κλείνουν στο ένα τρίτο από τα ταχυφαγεία τι να είναι άραγε;

Το εστιατόριο της εφημερίδας δεν ήταν απλώς ανοικτό, αλλά η εργοδοσία κάλυπτε όλα τα γεύματα των εργαζομένων. Από τα ανοικτά του παράθυρα, φαινόταν το φεγγάρι,  καθώς ανέβαινε, ολόγιομο, με όλη τη χλωμή του λαμπρότητα να δεσπόζει στο σκοτεινό ουράνιο θόλο.

Στον τηλεοπτικό δέκτη, που εκτάκτως είχε τοποθετηθεί εκεί, οι εργαζόμενοι που απολάμβαναν ένα γρήγορο δείπνο πριν επιστρέψουν στην, πιθανότατα, ολονύκτια βάρδια τους, παρακολουθούσαν τις πρώτες δηλώσεις του προέδρου του ΠΑ.ΣΟ.Κ, μετά την εκλογική αναμέτρηση.

Ανακαλώ τα χρόνια πριν την ευρωπαϊκή ολοκλήρωση. Τις εποχές της Δραχμής, της διολίσθησης, των τακτικών υποτιμήσεων. Ενίοτε και τα αναπολώ, εκτιμώντας ότι αυτά που αντιμετωπίζαμε τότε, ως μείζονα προβλήματα, δεν ήταν τίποτα σε σύγκριση με όσα ζοφερά συμβαίνουν τώρα.

Η περίφημη μεταπολίτευση κόμισε αισιοδοξία, για το μέλλον. Ξεκίνησε με νομιμοποίηση κομμάτων που βρίσκονταν εκτός νομιμότητας για τριάντα σχεδόν χρόνια (Κ.Κ.Ε.), με διλήμματα (Καραμανλής ή τανκς). Συνεχίστηκε με ζωντανό κοινοβουλευτικό βίο, με ψυχροπολεμικά (Βυθίσατε το Χόρα), ή εμπνευσμένα συνθήματα (η Ελλάδα ανήκει στους Έλληνες).

Ακολούθως, πίστεψε στην “Αλλαγή”. Ατυχώς δεν δικαιώθηκε. Αυτό που συνέβη ήταν ότι η εξουσία μοιράστηκε σε ένα νέο κομματικό μηχανισμό, πιο πεινασμένο, πιο ανεξέλεγκτο με μια αντίστοιχη ηγεσία. Η χρυσή ευκαιρία δόθηκε τον Οκτώβριο του '81, μα δαπανήθηκε τυρρανικά άνευ αντικρίσματος έως το τέλος της δεκαετίας. Εξαγοράσθηκε από την Ευρωπαϊκή προοπτική στην οποία τόσο εναντιωνόταν, όσο ήταν αντιπολίτευση και τόσο εκμεταλλεύτηκε όταν κυβέρνησε. Με συνθηματολογία επαναστατική αλλά συντηρητική πολιτική δαπάνησε πόρους, λεηλάτησε ιδεολογίες και στηρίχτηκε σε ότι πολεμούσε.

Σχεδόν μισό αιώνα αργότερα, η οποιαδήποτε ιστορική αποτίμηση έχει την πολυτέλεια να γίνει με μεγαλύτερη ακρίβεια, με περισσότερη νηφαλιότητα. Το στρατιωτικό πραξικόπημα και η επταετής δικτατορία που προέκυψε το ΄67, ασφαλώς και δεν ήταν ένα ανεξάρτητο γεγονός. Γεννήθηκε μέσα από διαδικασίες.

Ερευνώντας σήμερα, στην τεσσαρακοστή όγδοη πια «επέτειο», τόσο τη διαδικασία, όσο και το γεγονός, μπορεί να φθάσουμε σε σκέψεις που, εκ των πραγμάτων, δεν είχαμε τη δύναμη να φτάναμε πριν από λίγα ή πολλά χρόνια. Κυρίως, διότι είναι οι εξελίξεις, που επανατοποθετούν τα συμβάντα. Στην Ελλάδα του 2015 λοιπόν, στον τόπο των Μμηνομίων, της πιθανής χρεοκοπίας, της επανεμφάνισης του αυγού του φιδιού, της ανεργίας, της απάνθρωπης αποτυχημένης λιτότητας,  και της πλήρους απογοήτευσης, η 21^η Απριλίου έρχεται να αποτιμηθεί εκ νέου.

Εν αρχή, οι νοσταλγοί. Όλοι εκείνοι που είχαν θεωρήσει δεδομένη την αποτυχία του κοινοβουλευτισμού. Που έκαναν λόγο για φαυλοκρατία, που εκτιμούσαν ότι οι «καθαρές» διαθέσεις μερικών αξιωματικών ήταν αρκετές για να διαμορφώσουν μια δίκαιη μορφή εξουσίας. Πατριωτισμός, συντηρητισμός, αντικομμουνισμός ολίγη από υποκρισία ήταν τα κύρια συστατικά της ιδεολογίας, απότοκα και αυτά της εμφύλιας περιπέτειας.

«Φιλήσυχοι» και φανατικοί συμπορεύτηκαν από φόβο, από άγνοια, αλλά και από άποψη. Όλοι αυτοί, όσοι τέλος πάντων βρίσκονται εν ζωή, έχουν λόγους να νοσταλγούν. Διότι αυτό που, ανάμεσα στα άλλα άλλα, κόμισε η «επταετία», το τρίπτυχο «ησυχία, τάξις, ασφάλεια» προφανώς δεν υπάρχει. Κατά πάσα πιθανότητα δεν υπήρξε ποτέ, μα τώρα είναι πιο ορατό. Ο θρίαμβος του μικροαστισμού, που περιέφερε το καθεστώς ως κυρίαρχο ιδεολογικό περίβλημα, το πνίξιμο κάθε σχεδόν μορφής ενδιαφέρουσας τέχνης, η επιβολή του πομπώδους «κίτς», η αηθής λογοκρισία, η στείρα στρατοκρατία και η απουσία ενός στοιχειώδους πολιτικού λόγου ήταν οι πυλώνες των δικτατόρων.

Με μια νέφωση λεπτή και ενιαία, συχνό χαρακτηριστικό για Μεγάλη Παρασκευή, περάσαμε την είσοδο του αρχαιολογικού χώρου της Ελευσίνας. Ένας ήσυχος Σορόκος, μόλις που ανακάτευε τη θάλασσα και έσπρωχνε τη γαλανόλευκη ψηλά στο ρολόι - καμπαναριό του λόφου σε ακριβώς αντίθετη κατεύθυνση, από την τελευταία φορά που είχαμε βρεθεί εκεί.

Ανάμεσα στα κτίσματα 25 αιώνων, κόκκινες πινελιές από παπαρούνες σηματοδοτούσαν μια ακόμα άνοδο της Περσεφόνης από το σκοτεινό κόσμο του καταθλιπτικού αλλά αναπόφευκτου Άδη. Στα πιο ανοικτά κομμάτια, κίτρινες μαργαρίτες χάριζαν την περιστασιακή τους ομορφιά στο τοπίο.

Ένα χαλί ησυχίας κάλυπτε το λόφο, που διακοπτόταν επίμονα μα διακριτικά από τον πένθιμο ήχο της καμπάνας της παρακείμενης εκκλησιάς του Αγ. Γεωργίου. Αναρωτιέμαι πιο άλλο σημείο της οικουμένης μπορεί να συνδυάσει ένα ιστορικό βάθος τριών χιλιάδων ετών, με αναμεμειγμένη μυθολολογία και ιστορία, με ανακατεμένα το δωδεκάθεο και την ορθοδοξία, με τις ανερμήνευτες τελετές των Ελευσινίων μυστηρίων και την επιβλητική παρουσία του μονοθεϊσμού.

Καμία διάθεση κατηγορίας κατά του πρώην υπουργού, που θα κάνει ανάσταση στον τρίτο όροφο της Γ.Α.Δ.Α. Καμιά διάθεση υπεράσπισης επίσης. Ας το κάνουν εκείνοι, που επί 33 συναπτά χρόνια τον “σταύρωναν” ως βουλευτή. Ας το πράξουν όσοι τον επέλεγαν επί 20 έτη για υπουργό, επίσης όσοι τον Ιανουάριο του '96 τον ψήφισαν για πρωθυπουργό, και όλοι εκείνοι που τον Ιούνιο του ίδιου έτους, τον πρότειναν για πρόεδρο του κινήματος. Σε καμιά περίπτωση δεν ήταν λίγοι.

Δεν έχει εκτεθεί ο Απόστολος Αθανάσιος. Έχουν εκτεθεί όσοι δεν καταλάβαιναν και όσοι κατάλαβαν αλλά δεν ενοχλήθηκαν. Δεν αναφέρομαι στο ποινικό κομμάτι. Τούτο θα το κρίνουν άλλοι, ελπίζω, αρμοδιότεροι. Αναφέρομαι στο πολιτικό, στο κοινωνικό, στο αισθητικό τμήμα. Στο πρόσωπο που επί δεκαετίες περιέφερε επί σκηνής, με την λάθρα μεγαλοπρέπεια και την αυτάρεσκη αλαζονεία. Με τη δουλική συμπεριφορά απέναντι στον ιδρυτή του κινήματος και την ακατανόητη υπεροψία προς τους πληβείους.

Αν μάλιστα αποδειχθεί η ενοχή του, το να περάσει κάποια χρόνια, ίσως τα τελευταία της ζωής του έγκλειστος σε κάποιο σωφρονιστικό ίδρυμα, προφανώς δεν θα αποτελέσει δικαιοσύνη. Η δήμευση της περιουσίας του, θα ήταν ένα μέτρο δικαιότερο και ενδεχομένως να απέτρεπε τους μελλοντικούς μιμητές του.

(Ασμένως, προσφέρω χώρο έκφρασης στον φίλτατο Γ.Δ. Παρά το γεγονός ότι συχνά διαφωνούμε, παραμένει χαρά μου να φιλοξενώ σε αυτό τον ταπεινό ιστότοπο τις απόψεις του. Όχι μόνον διότι είναι πληκτρολογημένες με χάρη και ουσία, αλλά διότι όλοι χρειαζόμαστε να ακούμε μια άλλη φωνή που θα μας βοηθήσει να ανοίξουμε έστω και ένα καρτίνι τις παρωπίδες μας)

Πριν από τρία χρόνια, σε εφημερίδα της Μυτιλήνης, διάβασα την εξής απίστευτη είδηση: Ο εκεί νομάρχης είχε προσπαθήσει να έλθει σε συμφωνία με τους τοπικούς εστιάτορες, προτείνοντάς τους να χρησιμοποιούν στα εστιατόρια και τα ταβερνεία τους ως μαγειρικόν έλαιο, το του πανέμορφου νησιού παρθένον ελαιόλαδον, το οποίο και θα προμηθεύοντο σε προνομιακές, εννοείται, τιμές. Να τηγανίζουν δηλαδή τις πατάτες και ό,τι άλλον ήθελε τηγανίσαι με εξαιρετικώς παρθένο ελαιόλαδο και όχι με τα τσίπικα κι υποδεέστερα λίπη και έλαια.

Με το επιχείρημα ότι, εμβαπτιζομένη εις ελαιόλαδον, η τηγανισμένη πατάτα βαρυτέρα κέκτηται γεύσινⁱ, προς ήν απαρέσκονται ημεδαποί και αλλοδαποί τουρίσται, οι εστιάτορες του νησιού ηρνήθησαν την πρόταση.

Και έτσι, το σχετικώς αγνό (λέγω «σχετικώς» διότι κι αυτό συνιστά κρατική παρέμβαση που νοθεύει τον ανταγωνισμό) το σχετικώς αγνό, λοιπόν, εγχείρημα που θα έδινε ανάσα ζωής σε μερικές χιλιάδες παραγωγούς που κάθε χρόνο τόνους αδιάθετο λάδι αναγκάζονται να διακρατούν στις αποθήκες τους, ναυάγησε.

Διαβάζω στην τρέχουσα ειδησεογραφία:

“Με την καθιερωμένη στρατιωτική παρέλαση στο Σύνταγμα, ενώπιον της Πολιτειακής και πολιτικής ηγεσίας, κορυφώθηκαν οι εκδηλώσεις για την 191η επέτειο της 25ης Μαρτίου του 1821…”

“…Τα μέτρα ασφαλείας που χαρακτήρισαν τη χθεσινή μαθητική παρέλαση, η οποία ολοκληρώθηκε χωρίς ιδιαίτερα προβλήματα αλλά και... απουσία κόσμου, τέθηκαν σήμερα σε πλήρη ανάπτυξη…”

«..Στην μαθητική παρέλαση της Θεσσαλονίκης, τα αστυνομικά μέτρα είναι δρακόντεια, ενώ δεν επιτρέπεται η πρόσβαση των πολιτών σε ακτίνα 100 μέτρων από την εξέδρα των επισήμων. Η συμμετοχή του κόσμου είναι μικρότερη από κάθε άλλη φορά…»

Η ειδησεογραφία αναφέρει επίσης πως, μετά το πέρας της παρέλασης ο Πρόεδρος της Δημοκρατίας προέβη στις καθιερωμένες δηλώσεις. Μίλησε χρησιμοποιώντας τα γνωστά νοήματα, περί θάρρους, αξιοπρέπειας και έκλεισε το μήνυμά του εκφράζοντας την αισιοδοξία ότι «θα τα καταφέρουμε».

Στο ίδιο κλίμα, ο υπουργός Άμυνας δήλωσε, ανάμεσα σε άλλα, πως: «…Πρέπει να αφήσουμε στην άκρη τα μικρά που μας χωρίζουν και να κοιτάξουμε μέσα σε πνεύμα ομοψυχίας και ενότητας το μέλλον…». Τι εννoούσε με τη λέξη «μικρά» δεν είναι άμεσα αντιληπτό.

Αντίθετα με το ήρεμο αλλά μοναχικό πνεύμα της Αθηναϊκής παρέλασης, στην περιφέρεια τα πράγματα ήταν διαφορετικά. Ματαίωση στο Ηράκλειο, χημικά στην Πάτρα, 32 προσαγωγές στην Βέροια, ένταση, αποδοκιμασίες σε Κόρινθο, Αλεξανδρούπολη, μικρή συμμετοχή στα νησιά του Ιουνίου, αντιμνημονιακά συνθήματα σε Τρίπολη, Ναύπλιο παντού με ισχυρές αστυνομικές δυνάμεις, ασπίδα γύρω από την εξέδρα των επισήμων.

Η αίσθηση της αδικίας και της κοροϊδίας που έχουν οι πολίτες για τους πολιτικούς που επέβαλαν το Μνημόνιο, μοιραία παρέσυρε στην δίνη των γεγονότων και τον εορτασμό της 25^ης Μαρτίου. Οι παρελάσεις διεξήχθησαν χωρίς κόσμο με κλοιό προστασίας γύρω από τους επίσημους. Πρωτοφανές. Aν αυτό δεν σημαίνει ότι η πολιτεία προστατεύει τους εκπροσώπους της, αλλά όχι την υστεροφημία της, ότι φροντίζει για την ασφάλεια των λειτουργών της, αλλά όχι για την ευημερία των πολιτών της, τι άραγε να σημαίνει;

Για όσους ισχυρίζονται πως, το ‘21 ήταν μία επέτειος που εφευρέθηκε για να χτιστεί η εθνική συνείδηση, αυτές οι εξελίξεις τους δίνουν ένα ακόμα επιχείρημα.

Αλλά το '21 δεν ήταν ένα κατά πως το εξέφρασε ο Δημήτρης Φωτιάδης πριν 40 χρόνια:

«…Δύο ήταν τα Εικοσιένα: το ένα του λαού και των πιο προοδευτικών ανθρώπων εκείνου του καιρού, το άλλο των κοτζαμπάσηδων, και των πολιτικάντηδων. Του πρώτου οι ρίζες αντλούνε τους χυμούς του από τα «Δίκαια του ανθρώπου» του Ρήγα Βελεστινλή, πάνω στο άλλο πέφτει βαρύς ο ίσκιος της «Πατρικής Διδασκαλίας» του Μακαριώτατου Πατριάρχη της Αγίας Πόλης της Ιερουσαλήμ Κυρ – Άνθιμου – ή πιο σωστά του Γρηγορίου…»

Ο μπάρμπα Γιάννης Σκαρίμπας, το προχωρά ακόμα πιο πολύ :

«…Τους κατηγοράμε και τους λέμε: Λέτε ψέματα – δεν είναι αυτό το ’21: Το Πατριαρχείο το αφόρισε. Οι πρόκριτοι και οι Ιεράρχες το χλεύασαν. Ο Καποδίστριας του γύρισε τις πλάτες του. Ο Κοραής μας το μυχτήρισε. Ο Καραντζάς, ο Μαυροκορδάτος και ο Ιγνάτιος το ξεπούλαγαν στους ξένους..»

Και κάνει λόγο για:

«αγνοητζήδες ή ψευτάδες, πανηγυριστές και δοξολόγοι, «δοξαπατρίδιδες και δεκάρικοι», σταυροκοπήτες και Μυχάουζενς, λευτεραντζήδες και «κυριελέηδες» και όλοι όσων «γαστροραγούνε» τα στομάχια τους από το αγαπάτε αλλήλους και… τις γαρίδες»

οι οποίοι όπως σπαραξικάρδια σημειώνει ο Θάνος Φιλικός, της στρατιωτικής δικτατορίας μεσούσης, τον Μάρτιο του 1971, στο περιοδικό «Δημιουργίες» τ. 11 – 12:

Επαγγελματικές υποχρεώσεις με οδήγησαν στη Βαρκελώνη. Τετάρτη πρωί, με τη Μεσόγειο αρυτίδιαστη, τον ουρανό γαλανό, αψεγάδιαστο, με  θερμοκρασίες ανοιξιάτικες.

Όταν ολοκληρώθηκε ο κύκλος των υποχρεώσεών μας στο εκθεσιακό κέντρο της πόλης, ήταν απόγευμα. Η πόλη όπως πάντα πολύβουη, γεμάτη ζωή, με νέους ανθρώπους, διάσπαρτους παντού να χαίρονται τα νειάτα τους.

Στο φανάρι μπροστά εστιατόριο sete portas, ένα κλιμάκιο τροχαίας υποβάλει σε εξονυχιστικό έλεγχο κάποιον μεσήλικα οδηγό.

Βλοσυροί, ένστολοι πλησιάζουν και το δικό μας «βανάκι», που περίμενε το "πράσινο", κάνοντας παρατήρηση στον νεαρό Γερμανό οδηγό μας, διότι οι καθημένοι στην τρίτη σειρά καθισμάτων δεν φορούσαν ζώνες ασφαλείας! Αν αυτό δεν ήταν μια άσκηση εξουσίας, αδυνατώ να αντιληφθώ τι άλλο ήταν. Αν μάλιστα συνδυαστεί, με το αυστηρό ύφος του πάνοπλου τροχαίου, που δεν είχε τίποτα το συναινετικό, συμβουλευτικό, ή φιλικό, δεν φθάνεις σε άλλο συμπέρασμα.

Μια ανούσια επίδειξη εξουσίας, άνευ αντικειμένου. Αυτό ήταν. Όπως και να είχε το βράδυ έκλεισε σε ένα παραλιακό εστιατόριο, και μέχρι τα μεσάνυκτα που επιστρέψαμε στο ξενοδοχείο η πόλη παρέμενε μια ζωντανή, όμορφη, φωτισμένη μητρόπολη της Μεσογείου.

Πέμπτη, οκτώ το πρωί, από την via Laietana που βρισκόταν το ξενοδοχείο ως την φημισμένη Rambla δεν είναι ούτε 15 λεπτά ποδαρόδρομος. Η κυκλοφορία αραιή, το πρώτο φώς δεν έχει ξυπνήσει την πόλη στο σύνολό της. Η αστυνομική παρουσία, έντονη. Καταστήματα λιανικής στην εξώθυρά τους φέρουν πινακίδα που ενημερώνει το κοινό ότι θα παραμείνουν κλειστά, λόγω γενικής απεργίας. Στην επιστροφή, στην via Laietana περνώ μπροστά από το τοπικό αστυνομικό τμήμα. Πέντε μικρά θωρακισμένα μικρά λεωφορεία και ένστολοι σε επιφυλακή.

Στο αεροδρόμιο ο Έλληνας υπάλληλος της Ελληνικής αεροπορικής εταιρείας, χωρίς κοστούμι, «για να μην με αντιληφθούν οι απεργοί» ευγενικός, εξυπηρετικός ως συνήθως, μας πληροφορεί ότι η πτήση μας θα πραγματοποιηθεί. Αναχωρούμε στην ώρα μας. Από κάτω η Μεσόγειος παρέμενε αρυτίδιαστη.

Λίγες ώρες αργότερα, στην Ελλάδα, διαβάζω τις ειδήσεις στο διαδίκτυο.