Έχει μείνει καλά σφηνωμένο στην μνήμη μου, αυτό που σχολίασε ο Βαλερύ Λεγκάσοφ όταν πέταξε με ελικόπτερο πάνω από τον αντιδραστήρα νο 4 αμέσως μετά την έκρηξη στο πυρηνικό σταθμό του Τσερνόμπιλ προκειμένου να εκτιμήσει το μέγεθος της καταστροφής. Έχοντας τις στιβαρές γνώσεις του ειδικευμένου επιστήμονα και αντικρίζοντας τις γλώσσες φωτιάς βαθιά μέσα στον κατεστραμμένο πυρήνα, αντιλαμβανόμενος τι είχε συμβεί, μουρμούρισε: «το φως του θανάτου».

Το θυμήθηκα πάλι, αντικρίζοντας ότι είχε απομείνει από το πετρόκτιστο οίκημα που υπήρχε ορθό, 124 χρόνια, εκεί απέναντι. Οι φλόγες έφτασαν στον ξυλότυπο της οροφής, την αφάνισαν πέρασαν στο εσωτερικό συνεχίζοντας απτόητες. Από ένα χρονικό σημείο και μετά καταλάγιασαν και δεν ήταν αισθητές στο φως της ημέρας. Μα μόλις έπεσε το σκοτάδι κατέφθασε αυτή η απόκοσμη εικόνα. Η γλυκιά πορτοκαλί ανταύγεια που ξεπηδούσε έξω από τα καμένα παντζούρια και η ελαφρά στήλη καπνού από την χαίνουσα οροφή χανόταν στον νυκτερινό ουρανό. Ήταν το φως της καταστροφής.

Την τελευταία Τετάρτη του Αυγούστου του 2018, η μικρή παρέα επιστρέφει οδικώς από τη Φωκίδα. Αποφεύγοντας τη διασταύρωση του Κάστρου και μην νιώθοντας άνετα στο κομμάτι Ορχομενός, Σωληνάρι, Αλίαρτος ακολούθησα την εναλλακτική διαδρομή μέσω Καρυάς. Οι ατελείωτες στενές ευθείες που διατρέχουν τον εύφορο κάμπο, είχουν  ελάχιστο κυκλοφοριακό φόρτο, αποκλειστικά από όσους εργάζονται στα χωράφια. Εκεί που μέχρι το 1931 δέσποζαν τα νερά της λίμνης Κωπαΐδας και η ελονοσία. Χρειάστηκε σχεδόν ένας αιώνας, για να ξεπεραστούν τεχνικά, οικονομικά, νομικά προβλήματα και να παραδοθούν 240.000 στρέμματα προς καλλιέργεια.

Λίγες εκατοντάδες μέτρα πριν από την βόρεια είσοδο στην Αλίαρτο, η γη τέμνεται από την κοίτη του Βοιωτικού Κηφισού ποταμού. H γέφυρα που υπάρχει λειτουργεί και ως φράγμα. Εκεί, δεινός σκιέρ, καθώς έκοβε για το σλάλομ του, σήκωνε  ομπρέλες νερού που φωτίζονταν από το απογευματινό φως. Προφανώς ήταν θιασώτης της σχολής σκι που λειτουργεί στη Θέση Αμμώτη. Ο συνδυασμός της δραστηριότητας, της ώρας, του τόπου άξιζε μερικά κλικ, αναμφιβόλως.

O Νοέμβριος του ’73 ήταν το κορυφαίο αντιστασιακό γεγονός κατά της στρατιωτικής δικτατορίας, ταρακούνησε το καθεστώς αλλά δεν το γκρέμισε. Αντίθετα ο Μίμης, ο κατά τον Γ. Παπαδόπουλο αρσακειάς, Ιωαννίδης επέβαλε έκτοτε σκληρότερη γραμμή  και χρειάστηκε ένα πελώριο, σε διαστάσεις εθνικής προδοσίας, λάθος του προκειμένου να απαλλαγεί ο τόπος από τη επτάχρονη αμαρτία. Το πραξικόπημα στην Κύπρο και η τουρκική εισβολή που περίτρανα απόδειξε ότι οι πραξικοπηματίες πέραν από την οπισθοδρόμηση της  πατρίδας είχαν αποσυνθέσει μέχρι διαλύσεως το στράτευμα, είχαν δηλαδή οικτρά αποτύχει και πάνω στο αντικείμενό τους.

Κάπως έτσι τις τελευταίες ώρες της 23^ης Ιουλίου του 1974, η απερίγραπτη χαρά στην Ελλάδα από την πτώση της χούντας, μεταφραζόταν σε άφατο πόνο στην Κύπρο. Ήταν τότε που ξεκινούσε η διαβόητη περίοδος της Μεταπολίτευσης. Δεν είναι τυχαίο ότι δεκαετίες αργότερα τόσο η εξέγερση του Νοεμβρίου όσο και η Μεταπολίτευση άρχισαν να δέχονται πυρά ομαδόν ως τα αίτια πολλών δεινών. Κι όμως, πριν μισό αιώνα, όλα συνηγορούσαν πως όλες οι πελώριες δοκιμασίες που ξεκίνησαν από τον Αύγουστο του ‘36, για να μην πάμε χρονικά ακόμα πιο πίσω, έκλειναν τον κύκλο τους και μια νέα εποχή, γεμάτη αισιοδοξία ανέτειλε.

Κυριακή πρωί, τέλη Ιουλίου, η πρωτεύουσα άδεια με λιγοστά τροχοφόρα στις έρημες αβενιάδες και το θερμόμετρο να δοκιμάζει για πολλοστή μέρα τις αντοχές των πολιτών. Στον ιερό ναό, τρία σενάρια διαδέχονται το ένα το άλλο. Η λειτουργία της Κυριακής, το μνημόσυνο των απόντων, η βάπτιση. Μικρή αποτύπωση του κύκλου της ζωής, σε θρησκευτικό επίπεδο. Οι πιστοί κοινωνούν, οι μνημονεύοντες περνούν δίπλα για τον καφέ, οι βιντεολήπτες τραβούν τα πρώτα πλάνα με τους χαρούμενους γονείς και το αμέριμνο αβάπτιστο. Άλλοι κατεβαίνουν τα σκαλοπάτια, άλλοι τα ανεβαίνουν.

Μαζί με τις υποστηρικτικές φράσεις για τους παρόντες που απέμειναν μονάχοι, θα απλωθούν αγκαλιές, θα ακουστούν ασπασμοί. Με μνήμες και για άλλους που ανεχώρησαν νωρίτερα, όλοι τους αγαπημένοι. Με ένα κόμπο στο λαιμό που κάνει τις συλλαβές να σπάνε, για όσους τους θυμούνται. Καθώς οι παριστάμενοι είναι φυσιολογικοί άνθρωποι θα αποσπαστούν από δεσμά ταξικά, φυλετικά, εθνικά. Θα απλωθεί μια γαλήνη. Το μωσαϊκό, τα κόλλυβα, οι εικόνες, οι πορφυροί στολισμοί από έναν άλλο τόπο. Το παρελθόν, είναι ένας άλλος τόπος.