Ψέμα (22.10.2011)

Είναι βαρύ το φορτίο της λέξης ψέμα και μηδενική η ανοχή της κοινωνίας απέναντι του. Ακόμα περισσότερο στους φορείς του. Είναι μια συνθήκη που σχεδόν όλοι φροντίζουν να γίνει αντιληπτή από τις πρώτες στιγμές της συνειδητής ζωής. Μολοντούτο υπήρχε, υπάρχει και κατά πως φαίνεται θα υπάρχει σαν ένα δομικό στοιχείο του ατελούς ανθρώπου, σαν μια ένδειξη του πολιτισμού του.

Ο Σοφοκλής είχε ισχυριστεί πως: «Κανένα ψέμα δεν αντέχει στο χρόνο», ενώ 25 αιώνες αργότερα στον ίδιο χώρο με την ίδια γλώσσα, ο θυμόσοφος λαός διατυπώνει το γνωμικό πως «ο κλέφτης και ο ψεύτης το πρώτο χρόνο χαίρονται». Βεβαίως η πρόσφατη πολιτική μας ιστορία δεν συνάδει απολύτως, αλλά όπως αναφέρει και μια αραβική παροιμία: «Προσέξτε! Κάποιοι ψεύτες λένε τις αλήθειες».

Ως ψέμα μπορούμε να ορίσουμε την πληροφορία, τη συμπεριφορά, το γεγονός, εκείνο που ενώ γνωρίζουμε ότι δεν είναι αληθές το αναφέρουμε, το μεταφέρουμε. Το αμάρτημα γίνεται μεγαλύτερο όταν η διαδικασία ενέχει και υστεροβουλία ή προσωπικό ώφελος.

Ύψιστος, του είδους, μετρ ο Αδόλφος Χίτλερ που όρισε την τύχη της Γερμανίας επί δωδεκαετία και πλέον, το χρησιμοποίησε με άνεση και σφοδρότητα: «Κάντο μεγάλο, πές το απλά, συνέχισε να το επαναλαμβάνεις και τελικά θα σε πιστέψουν». Αν παραμείνουμε στην Γερμανία θα θυμηθούμε τον Otto von Bismark: «Οι άνθρωποι ποτέ δεν λένε τόσα ψέματα, όσα μετά το κυνήγι, στη διάρκεια του πολέμου και πριν τις εκλογές».

Στο ερώτημα γιατί το ψέμα βασανίζει τη ζωή μας, έχει μια απάντηση ο Marcel Proust: «Τα ψέματα είναι απαραίτητα στον άνθρωπο. Είναι -ίσως- εξίσου σημαντικά με την αναζήτηση της ηδονής και, επιπλέον, υπαγορεύονται από αυτήν την αναζήτηση.»
Είναι όμως και ένα πρωτοξάλελφο της βίας. «Η βία συγκαλύπτεται μόνο με ψέματα και τα ψέματα συντηρούνται μόνο με τη βία.» καθώς είπε ο
A. Solzhenitzyn.
Αναμφίβολα κατεβάζει το επίπεδο της εμπιστοσύνης. «Δεν θυμώνω επειδή μου είπες ψέμματα. Θυμώνω που δεν μπορώ πια να σε πιστέψω» μας διεμήνυσε ο F. Nietzsche.

Στον εφιαλτικό κόσμο που προείδε να έρχεται ο G. Orwell τοποθετήθηκε και για αυτό: «Όλη η προπαγάνδα είναι ψέματα, ακόμα κι όταν λέει την αλήθεια.».

Βαρύ αλλά ατυχώς απαραίτητα συνοδευτικό της ζωής μας, τουλάχιστον προς το παρόν, το ψέμα, που τρώγεται καλομαγειρεμένο, ενώ η αλήθεια ωμή...