Σπάνιο, αν όχι μοναδικό φαινόμενο, σε παγκόσμια κλίμακα οι θερινοί κινηματογράφοι. Μετρώντας, στην πατρίδα μας, ήδη έναν αιώνα ζωής, έχουν αρκετά να διηγηθούν. Ιδού μερικά.

Ο κινηματογράφος σε αρκετές συνοικίες της Αθήνας έγινε γνωστός στις ευρύτερες μάζες από τις προβολές των μεταφερόμενων συνεργείων. Απλή η συνταγή. Ευρύχωρο όχημα, ώστε να μεταφέρει την μηχανή προβολής, αλάνα με λευκό τοίχο, ή τελάρο με πανί, «μαρίδα», πρεσβύτεροι με την καρέκλα ή το σκαμνί τους υπό μάλης και φύγαμε. Τα δημοτικά φώτα ήταν μια πολυτέλεια άρα το σκοτάδι εξασφαλισμένο. Ο κακός, συνήθως ήχος, ενίοτε κάποιες διακοπες λόγω της ταλαιπωρημένης κόπιας, δεν ήταν πρόβλημα και η επαφή με την τέχνη γινόταν.

Όταν λοιπόν στις ίδιες γειτονιές άνοιξαν οι πρώτοι θερινοί κινηματογράφοι, το κοινό ήταν εξοικειωμένο και θετικό. Για ένα πιτσιρικά λίγο πριν τα 10 του, εκεί στα μέσα της δεκαετίας του ’60, ο θερινός ήταν μεγάλη ανακάλυψη. Αν εξαιρέσεις την πορτοκαλάδα που μονίμως «σωνόταν» γρηγορότερα απ’ όσο περίμενε, παράγοντας εκείνο το χαρακτηριστικό ήχο της αναρρόφησης από το καλαμάκι των τελευταίων σταγόνων μαζί με αέρα, όλα τα υπόλοιπα ήταν σπουδαία. Ελευθερία, ποδηλατάδα έως και από την «αίθουσα», μικρό ξενύχτι και αν μάλιστα η ταινία είχε κάτι να πει, τότε ήταν μεγάλη νύκτα.

Δέκα χρόνια αργότερα οι συνθήκες ήταν διαφορετικές. Το ποδήλατο είχε γίνει «μηχανάκι» η πορτοκαλάδα, «κόλα», μια και τα «μπιράλ» ή τα «ταμ – ταμ» εξαφανίστηκαν κάτω από την πίεση των εισαγομένων αναψυκτικών. Τα πόδια τεντώνονταν έως στην μπροστινή καρέκλα, που φρόντιζες να είναι άδεια, και η καύτρα από τη γόπα πριν συναντήσει το χαλίκι, διέγραφε μια πτωτικά παραβολική τροχιά. Η παρουσία του φίλου δίπλα, είχε αντικατασταθεί από πλάσμα του άλλου φύλου που ήλπιζες ότι και εκείνο θα ήθελε αυτό που εσύ ποθούσες. Τα αγιοκλήματα, τα γιασεμιά, καθώς συνεισέφεραν σε αυτές τις επιθυμίες, έπαιρναν τις κανονικές τους διαστάσεις στο παιχνίδι της ζωής.

Άλλα δέκα χρόνια μετά, το μηχανάκι έχει γίνει μοτοσικλέτα, αφού το αυτοκίνητο ήταν ένα μεταφορικό μέσον που, αν δεν υπάρχει ανάγκη, το καλοκαίρι μπορούσε να μένει ακίνητο. Το πλάσμα δίπλα σου, που λίγους μήνες πριν σε ανέβασε στα σκαλιά της εκκλησίας, ήλπιζες ότι πέρα από γυναίκα της ζωής σου θα αποδειχθεί ή καλύτερα θα παραμείνει και το κορίτσι των ονείρων σου. Οι γόπες εξακολουθούσαν να ίπτανται εκσφενδονιζόμενες από τον αντίχειρα και το δείκτη, οι καρέκλες ήταν πάνινες και όχι από τις λεπτές πλαστικές λουρίδες που άφηναν το αποτύπωμα τους στις ευαίσθητες έδρες.

Την επόμενη δεκαετία τα κρεβάτια στο σπίτι είχαν πολλαπλασιαστεί. Οι απόγονοι όμως ήταν αρκετά μικροί για να παραμείνουν μοναχοί. Οι γιαγιάδες ανελάμβαναν τη φύλαξη ώστε το ζεύγος να δει την πρώτη παράσταση γιατί: «μετά είναι αργά καρδούλα μου και θα νυστάξω». Τα «σάμαλι, παστέλι, κοκ» είχαν αντικατασταθεί από χοτ ντογκς και λοιπά μικρογεύματα που δεν διακρίνονταν για την ελληνικότητά τους. Αραιά τραπέζια ανάμεσα στις καρέκλες βοηθούσαν τα νέα δεδομένα. Οι «εξωθεσμικές» συζητήσεις πολλαπλασιάζονταν, όπως και η παραγόμενη εξωκινηματογραφική ηχορύπανση,

Φθάσαμε έτσι στα μέσα της πρώτης δεκαετίας του 21ου αιώνα. Τα «παιδιά» δεν ήταν πια παιδιά, πήγαιναν σινεμά μόνα τους, η προηγούμενη γενιά φυλλορροούσε, η γυναίκα της ζωής σου παρέμενε το κορίτσι των ονείρων σου, άλλο αν εσύ ήσουν αρκετά κουτός για να μην το βλέπεις, το τσιγάρο είναι κάποια χρόνια που δεν ακροβατεί ανάμεσα δείκτη και παράμεσο και οι επισκέψεις στα θερινά είχαν αραιώσει πολύ.

Λίγα χρόνια αργότερα, στις μέρες μας πια, αυτά που ήξερες έχουν ανατραπεί. Οι πάνινες καρέκλες μετατρέπονται σε καναπέδες ή σεζ λόγκ, τα ποπ κόρν -που θεσμοθετήθηκαν μάλιστα και ως παραδοσιακά-, παραγκωνίζονται από μεξικάνικα νάτσος μαζί με κάτι που ορίζεται ως τυρί από πάνω και τα κοκτέιλ Μαργαρίτα, Μοχίτο, Ντάκιρι φράουλα, αυτοί οι πυλώνες της σύγχρονης διασκέδασης, τείνουν να αντικαταστήσουν τα αναψυκτικά.

Αναρωτιέσαι έτσι, γιατί δεν έχεις την επιθυμία για ένα θερινό σινεμαδάκι;

Σαν απαντήσεις ας παρατεθούν τα εξής:

Διότι ο ήχος από το περπάτημα πάνω στο χαλίκι δεν σου φέρει αυτό που περιμένεις, διότι η πορτοκαλάδα που σωνόταν πριν την ώρα της παραμένει καλύτερη από τα μοδάτα cocktails, διότι ο ψίθυρος της ηλικιωμένης από πίσω που δεν καταλάβαινε την πλοκή και ζητούσε διευκρινήσεις από το σύντροφό της ήταν πολύ λιγότερο ενοχλητικός από τα κινητά που κουδουνίζουν πιο ανεξέλεγκτα από τα μυαλά των ιδιοκτητών τους, διότι δεν αντέχεις άλλο την ατμόσφαιρα lounge, διότι έχεις χάσει το λογαριασμό πόσα θερινά έγιναν πολυκατοικίες, εμπορικά κέντρα, πάρκιν.

Μαζί τους χάνονται και οι δεσμοί ενός παρελθόντος που είχε ερείσματα, ισορροπίες και όνειρα.

Λίγα στοιχεία περί θερινών.

Στην Αθήνα του μεσοπολέμου, το 1928, οι μόλις πέντε κινηματογράφοι που υπήρχαν το 1913, είχαν ήδη γίνει 28 (16 χειμερινοί και 12 θερινοί). Δέκα χρόνια αργότερα, το 1938, οι χειμερινοί ήταν 26 ενώ οι θερινοί περισσότεροι από 60.

Παραμονές του δεύτερου μεγάλου πολέμου, τον Σεπτέμβρη του 1939, λειτουργούσαν πανελλαδικά 280 αίθουσες, αριθμός σχεδόν διπλάσιος από αυτόν του 1935. Το ένα τρίτο από αυτούς βρισκόταν στην πρωτεύουσα. Η Αθήνα διέθετε 9 κινηματογράφους πρώτης προβολής, 25 δεύτερης ή συνοικιακούς και 65 θερινούς.

Το 1997, ο τότε υπουργός ΠΕΧΩΔΕ, με απόφασή του χαρακτήρισε διατηρητέα τη χρήση 47 θερινών κινηματογράφων που βρίσκονται εντός του λεκανοπεδίου Αττικής. Με αλφαβητική σειρά ήταν τα εξής: ΑΙΓΛΗ (Ζάππειο), ΑΕΛΛΩ (Κυψέλη), ΑΘΗΝΑ (Χαλάνδρι), ΑΘΗΝΑΙΑ (Κολωνάκι), ΑΚΤΗ (Βουλιαγμένη), ΑΛΕΞΑΝΔΡΑ (Χαλάνδρι), ΑΜΑΡΥΛΛΙΣ (Αγ. Παρασκευή), ΑΜΙΚΟ (Χαλάνδρι), ΑΜΟΡΕ (Πολύγωνο), ΑΜΥΝΤΑΣ (Υμηττός), ΑΝΕΣΙΣ (Αμπελόκηποι), ΑΣΤΡΟΝ (Μάνδρα), ΑΤΗΕΝΕ (Κυψέλη), ΒΟΞ (Εξάρχεια), ΕΚΡΑΝ (Εξάρχεια), ΔΕΞΑΜΕΝΗ (Κολωνάκι), ΔΙΑΝΑ (Κυψέλη), ΔΙΑΝΑ (Παλ. Φάληρο), ΕΛΛΗΝΙΣ (Αμπελόκηποι), ΗΛΕΚΤΡΑ (Πατήσια), ΘΗΣΕΙΟ ΠΑΛΛΑΣ (Παγκράτι), ΚΑΡΜΕΝ (Αθήνα), ΚΑΤΕΡΙΝΑ (Χαϊδάρι), ΛΑΟΥΡΑ (Παγκράτι), ΛΙΛΑ (Πατήσια), ΜΑΡΓΑΡΙΤΑ (Χαλάνδρι), ΜΕΤΡΟΠΟΛ (Αθήνα), ΜΙΤΣΙ (Κουκάκι), ΜΟΝ ΡΕΠΟ (Αγ. Νικόλαος Αχαρνών), ΜΠΟΜΠΟΝΙΕΡΑ (Κηφισιά), ΜΠΡΟΝΤΓΟΥΕΪ (Κυψέλη), ΝΑΝΑ (Δάφνη), ΝΕΑ ΠΑΝΑΘΗΝΑΙΑ (Αθήνα), ΠΟΛΕΝΑ (Ανω Πατήσια), ΡΙΒΙΕΡΑ (Εξάρχεια), ΡΑΝΙΑ (Πατήσια), ΣΙΝΕ ΠΑΡΙ (Πλάκα), ΣΤΕΛΛΑ (Κυψέλη), ΤΡΙΑΝΟΝ (Κυψέλη), ΤΙΤΑΝ (Αιγάλεω), ΦΑΝΤΑΖΙΟ(Πειραιάς), ΦΛΕΡΥ (Καλλιθέα), ΦΙΛΟΘΕΗ (Φιλοθέη), ΧΛΟΗ (Κηφισιά) ΨΥΧΙΚΟ ΜΕΛΙΝΑ ΜΕΡΚΟΥΡΗ (Ηλιούπολη)

^{Αντίθετα από το «Ζαν Μαρί» στο Φάληρο που δεν κατάφερε να αντέξει την καλπάζουσα ανοικοδόμηση, η «Ριβιέρα» στα Εξάρχεια διασώζεται, μέχρι στιγμής, ως διατηρητέo. Tα δυο φυλλάδια των προγραμμάτων αφορούν προβολές του θέρους του '76.}