Everest – (Τετάρτη 9 Νοεμβρίου 2016) PDF Print E-mail

Υπογεγραμμένο από την Claudia Glenn Dowling ήταν το κεντρικό θέμα του Life στο τεύχος Αυγούστου του 1996. Είχε έκταση δέκα σελίδες, έγινε φυσικά εξώφυλλο, όπου ενθετικά υπήρχε και το πορτρέτο του Scott Fischer.

Τα θυμήθηκα όλα τούτα μόλις τελείωσε η προβολή του Everest. Έψαξα βρήκα στο αρχείο το τεύχος του περιοδικού, ξαναδιάβασα το κομμάτι, θυμήθηκα τα γεγονότα, πέρα από την κινηματογραφική γραφή καθώς και μερικά άλλα ενδιαφέροντα στοιχεία.

Ίσως όλα να ξεκινούν από την παροιμιώδη απάντηση του George Leigh Mallory στο ερώτημα: ­

- «Γιατί να θέλετε να ανεβείτε;»
- «Διότι είναι εκεί» απάντησε ο Βρετανός τον Μάρτιο του 1923 σε δημοσιογράφο των The New York Times που του πήρε συνέντευξη.

Είχε ήδη επιχειρήσει, επί ματαίω, το ’22 και το ’23. Προσπάθησε και την επόμενη, από την συνέντευξη, χρονιά. Το ’24, μα το βουνό τον κράτησε εκεί. Εβδομήντα τέσσερα χρόνια αργότερα, την πρωτομαγιά του ΄99, ο Conrad Anker, βρήκε τη σoρό του Mallory.

Χωρίς να είναι σαφές αν ο Mallory έχασε τη ζωή του πριν ή μετά την κατάληψη της κορφής, αφού είχε εντοπιστεί από τους συντρόφους του, που το παρακολουθούσαν με κιάλια, 300 μέτρα κάτω από τον αδάμαστο, μέχρι τότε, στόχο του, αυτοί που πιστώθηκαν την κατάκτηση της στέγης του κόσμου για πρώτη φορά, ήταν ο Νεοζηλανδός sir Edmund Hillary και ο Νεπαλέζος Tenzing Norgay, για λογαριασμό μιας άλλης Βρετανικής αποστολής. Στον Hillary αποδίδεται η ρήση: «We’ve knocked the bastard off» που σε ελεύθερη μετάφραση σημαίνει «γκρεμίσαμε το μπάσταρδο».

Κι έτσι, λίγο ή πολύ, όλοι όσοι ακολούθησαν στην κατάκτηση της κορφής του Εβερεστ, πέρα από τα περάσματα πάνω στο βουνό, ακολούθησαν αυτά τα δυο μονοπάτια αντίληψης: Το «γιατί είναι εκεί» και το «γκρεμίσαμε το μπάσταρδο»

Η κορφή στα 8.848 μέτρα είχε γίνει όνειρο και εφιάλτης, έρωτας και θάνατος. Έγινε ο υπέρτατος στόχος κάθε σοβαρού, η απλά φιλόδοξου αναρριχητή. Μέχρι το τέλος του 20ού αιώνα υπολογίζεται ότι μετά τους Hillary & Norgay, 1381 άνθρωποι πάτησαν κορφή. Πολλαπλάσιοι είχαν προσπαθήσει και περίπου 280 άτομα έχουν χάσει τη ζωή τους, εκεί, στην προσπάθεια να τα καταφέρουν. Μια μόνον χρονιά δεν υπήρξαν απώλειες. Το ’77.

Ταυτόχρονα άρχισαν και τα ρεκόρ. Η πρώτη γυναίκα (Junko Tabei τον Μάιο του ’75), οι πρώτοι χωρίς οξυγόνο (ο Ιταλός Reinhold Messner και ο Αυστριακός Peter Habeler τον Μάιο του ’78), οι πρώτοι που ανέβηκαν χειμώνα (οι Πολωνοί Krzysztof Wielicki & Leszek Cichy, τον Φεβρουάριο του ‘80), ο πιο νέος, στα 13 του (!) (ο Αμερικανός Jordan Romero τον Μάιο του ’10), ο πιο ηλικιωμένος (ο Ιάπωνας Yuichiro Miura, σχεδόν στα 81 του, τον Μάιο του ‘13, ενώ ο αθεόφοβος είχε ανέβει και το ’03 στα 70 του!).

Οι Νεπαλέζοι Lhakpa Tenzing και Phurba Tashi Mendewa ανέβηκαν 21 φορές, ενώ ο συμπατριώτης τους Babu Chiri Sherpa, κατάφερε να μείνει στην κορφή 21 ολόκληρες ώρες, το ’99. Δυο χρόνια αργότερα έχασε τη ζωή του στην 11η απόπειρά του να ανέβει πάνω. Επίσης, τον άθλο έχουν πραγματοποιήσει μονόποδες, τυφλοί, 15χρόνος με σύνδρομο Down, άνδρες χωρίς αριστερό χέρι, άλλος χωρίς δάκτυλα, αλλά και διαβητικοί, ή με σκλήρυνση κατά πλάκας και ο κατάλογος δεν θα τελειώσει ποτέ, όσο η κορφή θα είναι εκεί και οι ορειβάτες από κάτω.

Κάπου εκεί θα συναντήσουμε και τον πρώτο Έλληνα, τον Κωνσταντίνο Νιάρχο, παιδί του Σταύρου Νιάρχου και της Ευγενίας Λιβανού, που το κατόρθωσε στα 37 του, τον Μάιο του ΄99. Δέκα επτά μέρες αργότερα άφηνε την τελευταία του πνοή στο δρομολόγιο του ασθενοφόρου από το διαμέρισμά του στο Mayfair του κεντρικού Λονδίνου, στο νοσοκομείο St Mary's. Αιτία θανάτου αναφέρθηκε η υπερβολική δόση κοκαΐνης.

Επανέρχομαι στο αφιέρωμα του Life, που έγινε λίγο μετά από αυτό που αποκαλείται ως «η καταστροφή του Everest». Είναι και το θέμα της περσινής ταινίας όπου οκτώ άνθρωποι πέθαναν στις 11 Μαίου, του '96. Μαζί με άλλους επτά που έχασαν τη ζωή τους εκείνη τη χρονιά, ήταν η πλέον οδυνηρή μέχρι τότε.

Η δημοσιογράφος Claudia Glenn Dowling, που έγραψε το κομμάτι δεν ήταν άμοιρη εμπειριών. Βρισκόταν στο Life δεκατρία χρόνια, είχε κάνει αναγκαστική προσγείωση στο Κιργκιστάν, είχε περιπλεύσει τμήμα του Αμαζονίου με κανώ μαζί με τοπικό Ινδιάνο αρχηγό, είχε επιχειρήσει και στο Everest, το ’91, φθάνοντας στα 8.000 μέτρα όπου «δεν μπορούσε ούτε να κοιμηθεί, ούτε να αναπνεύσει, ούτε να μιλήσει», όπως κατέθεσε. Γνώριζε τις απαιτήσεις, καταλάβαινε τους κινδύνους.

Κατέγραψε το γεγονός, μίλησε με μέλη εκείνης της αποστολής, ζητήθηκε και η γνώμη του Hillary, κατέθεσε τις απόψεις της και το συμπέρασμα ήταν ότι όλη αυτή η εμπορευματοποίηση, η μαζική διοργάνωση αναβάσεων ανθρώπων που ήθελαν διακαώς να το κάνουν, μα δεν ήταν τόσο προετοιμασμένοι όσο είχαν τα απαιτούμενα χρήματα δεν έβγαινε σε καλό. Μιλώντας για χρήματα, εκείνη την εποχή, η συμμετοχή κόστιζε το σημαντικό ποσό των 65.000 δολαρίων, που αν κάνουμε την αναγωγή στις μέρες μας αποκτά σχεδόν διπλάσια αγοραστική αξία.

Αφού λοιπόν ξεπεραστεί το οικονομικό κομμάτι, που δεν είναι απαραίτητο ότι όλοι είναι ζάμπλουτοι, διότι μπορεί να είναι σκοπός ζωής και με αιματηρές οικονομίες κάποια στιγμή να συγκεντρώσεις τα χρήματα ή έστω να βρεις χορηγίες. Τότε περνάμε στο δυσκολότερο κομμάτι. Στην πνευματική και φυσική προετοιμασία. Σε αυτές τις εξώκοσμες για άνθρωπο συνθήκες (ο Hillary έχει πεί ότι είναι σαν πας στο φεγγάρι χωρίς την βοήθεια της τεχνολογίας), όλα αποτελούν κριτήρια επιτυχίας μα και επιβίωσης. Από ένα σημείο και μετά, δεν υπάρχει κανείς να σε βοηθήσει. Λένε πως τρεις κανόνες διέπουν τις συνθήκες αυτές, όταν τα πράγματα αρχίσουν να στραβώνουν. 1. Σώσε τον εαυτό σου. 2. Αν μπορείς σώσε κάποιον άλλον. 3. Σώσε εκείνον που έχει τις περισσότερες πιθανότητες να σωθεί.

Scott Fischer (αριστερά) και ο Jake Gyllenhaal που τον ερμήνευσε

Εύκολα γίνεται αντιληπτή η ορθολογιστική πρακτική, άλλοι θα το όριζαν ως κυνικότητα, αλλά σε ζώνες θανάτου, εικάζω πως, τα πράγματα είναι διαφορετικά από ότι θεωρούμε συνήθως. Έρχεται η πραγματικότητα να μας το θυμίσει. Όπως ο θάνατος των δυο Νεπαλέζων Yogendra Bahadur και Thapa Ang Dorje τον Οκτώβριο του '84 καθώς προσπαθούσαν να κατεβάσουν την σωρό της Hannelore Schmatz της πρώτης γυναίκας και του πρώτου Γερμανού πολίτη που έχασε τη ζωή της στις ψηλές πλαγιές του βουνού τον Οκτώβριο του '79, αφού είχε κατακτήσει την κορφή.

Η C.G. Dowling ξεκινά το κομμάτι της γράφοντας πως «Η παράδοση λέει πως αφήνεις τους νεκρούς πάνω στο βουνό, όπως οι ναυτικοί βυθίζονται στην θάλασσα. Μετά τη χειρότερη ορειβατική σεζόν στην ιστορία του Έβερεστ υπάρχουν άλλες έντεκα σωροί στο περικυκλωμένο από πάγο νεκροταφείο, που μας θυμίζουν την θανάσιμη γοητεία του βουνού.»

Πέρα από τους οκτώ νεκρούς της απόπειρας της 10ης Μαϊου, μέχρι τη στιγμή που η Dowling έγραψε το κομμάτι της υπήρξαν άλλες τέσσερις απώλειες ενώ μετά τη δημοσίευση του κομματιού άλλοι τρεις ορειβάτες έχασαν τη ζωή τους. Σύνολο για το '96, δεκατέσσερα άτομα.

Στην ταινία, ο υποδυόμενος τον Νεοζηλανδό Rob Hall, Jason Clarke έχει μεγαλύτερο μερίδιο από τον έχοντα τον ρόλο του Αμερικανού Scott Fischer, Jake Gyllenhaal. Στο άρθρο του Life είναι ανάποδα. Επίσης, στην κινηματογραφική παραγωγή δίνεται αρκετός χώρος στον γιατρό Beck Weathers, που τον υποδύεται ο Josh Brolin. Ο γιατρός αρχικά είχε θεωρηθεί νεκρός, αλλά τελικά κατάφερε να διασωθεί.

Ο Rob Hall (αριστερά και ο Jason Clarke που τον ερμήνευσε

Όποια και από την αρθρογραφική ή την κινηματογραφική προσέγγιση, να είναι πιο ακριβής, ο σκοπός για τους αναρριχητές έγινε πραγματικότητα, κατέκτησαν στην κορφή, μα καθυστερήσεις στην ανάβαση, σήμαναν την κάπως απρόσμενη αλλά βίαιη επιδείνωση του καιρού κατά την κατάβαση. Στη ζώνη θανάτου, πάνω από τα 8.000 μέτρα εκεί που ο καιρός τους είχε εγκλωβίσει και το βράδυ τους βρήκε με θερμοκρασίες πλην σαράντα και ταχύτητα ανέμου πάνω από τα 110 χλμ/ώρα οι πιθανότητες επιβίωσης είναι μικρές, πολύ μικρές. Ειδικά αν έχεις να διαχειριστείς και την κόπωση της ανάβασης που έχει προηγηθεί. Οκτώ κορμιά έμειναν εκεί πάνω στις 11 Μαίου του '96.

«Θα ξανασυμβεί» είχε προφητεύσει ο Hillary. Και ξανασυνέβη. Οι μετά το '96 απώλειες ήταν μεγαλύτερες. Αν και οι συνθήκες ήταν διαφορετικές. Τον Απρίλιο του '14, δεκαέξι Νεπαλέζοι έχασαν τη ζωή τους από χιονοστιβάδα στο Khumbu.

Για να αντιληφθούμε λίγο καλύτερα τον ψυχισμό όσων επιχειρούν ας αναφερθεί πως μια χούφτα των ορειβατών, απτόητη από την καταστροφή, αναζήτησε αμέσως κυβερνητική άδεια για να συνεχίσετε με την προσπάθειά της στο βουνό. Της χορηγήθηκε άδεια για τις 29 Απριλίου. «Οι σκάλες θα επισκευαστούν μέσα στις επόμενες δύο με τρεις ημέρες και η αναρρίχηση θα συνεχιστεί. Δεν υπάρχει λόγος για κανέναν να σταματήσουν την αποστολή τους», δήλωσε ο Tulsi Gautam, επικεφαλής του Τμήματος Τουρισμού του Νεπάλ.

Ο γιατρός Beck Weathers (αριστερά), που τον υποδύεται ο Josh Brolin.

Ακόμα χειρότερα ήταν τον Απρίλιο του '15. Σεισμός της τάξης των 7,8 Ρίχτερ με επίκεντρο 220 χιλιόμετρα ανατολικά του Εβερεστ προκάλεσε χιονοστιβάδες που στοίχισαν τη ζωή σε 22 ανθρώπους. Σχεδόν 1000 άτομα βρίσκονταν στην ευρύτερη περιοχή εκείνη τη στιγμή, αρκετοί από τους οποίους ήταν από την περσινή σεζόν που επέστρεψαν, καθώς οι περισσότεροι είχαν εγκαταλείψει την προσπάθεια. Κάτω από αυτές τις συνθήκες το '15 ήταν η πρώτη χρονιά που δεν έγινε οποιαδήποτε αποστολή τα τελευταία 41 χρόνια.

Πέρα από το οικονομικό κομμάτι, που δεν είναι καθόλου αμελητέο, καθώς είναι πλέον γιγάντιο, δεν είναι τυχαίο όπου τόσο στο Life όσο και στην ταινία, συχνά οι αναρριχητές περιγράφονται ως «πελάτες», πέρα από το δυσβάστακτο πλέον οικολογικό θέμα, όπου μυριάδες αντικείμενα παραμένουν εκεί που δεν θα έπρεπε ρυπαίνοντας, η ταινία το επισημαίνει διακριτικά τούτο, η βάση παραμένει ίδια.

Δεν είναι, παρά η επιθυμία του ανθρώπου να υπερβεί τα όρια. Η περίπτωση της Γιασούκο Νάμπα, ένα από τα θύματα του '96 είναι άλλη μια απόδειξη. Με την κατάκτηση του Έβερεστ πέτυχε τις περίφημες «επτά κορφές», το όνειρο του κάθε ορειβάτη. Την κατάκτηση των επτά υψηλότερων κορφών του κόσμου στις πέντε ηπείρους. Η 47χρονη Γιαπωνέζα το χάρηκε λίγες μόνον ώρες. Η τελευταία και ψηλότερη κορφή την κράτησε κοντά της.

Η Γιασούκο Νάμπα (αριστερά), που άφησε στα 47 της, την τελευταία της πνοή στο βουνό αφού κατόρθωσε τις περίφημες επτά κορφές και η ηθοποιός Ναόκο Μόρι που την υποδήθηκε.