Εκεί που γονάτισε η ανθρωπότητα - Πέμπτη 22 Αυγούστου 2013 (επανάρτηση από την 27η 09ου 2012) PDF Print E-mail

Με τις Γερμανικές εκλογές σε χρονική απόσταση ενός μηνός και με την ευκαιρεία της επίσκεψης της Καγκελαρίου στο στρατόπεδο Dachau, "το πρώτο στρατόπεδο συγκέντρωσης πολιτικών κρατουμένων” όπως το περιέγραψε ο Η. Himmler, επαναρτώ ένα κομμάτι από τον περαασμένο Σεπτέμβριο

Ευρισκόμενος στο Μόναχο, θα ήταν σφάλμα να μην διανύσω την μικρή απόσταση μέχρι το γειτονικό Dachau. Όταν μετά από τρίωρη περιήγηση, στο Konzentrationslager αναχωρούσα, θαρρώ πως είχα ανακαλύψει πόσο απάνθρωπη μπορεί να γίνει η ανθρωπότητα

Μικρή αναψηλάφηση του παρελθόντος

Η Γερμανία του 1933 έκανε μεγάλα και ταχύτατα άλματα προς την άβυσσο. Στις 30 Ιανουαρίου αναλαμβάνει την εξουσία ο Αδόλφος Χίτλερ. Στις 27 Φεβρουαρίου πυρπολείται το Ράιχσταγκ. Με το πρόσχημα αυτό καταλύεται κάθε νόμιμη έννοια, το Ηabeas corpus δείχνει μια καρικατούρα και στις 22 Μαρτίου εγκαινιάζεται το στρατόπεδο συγκέντρωσης, στο Dachau. Ο Heinrich Himmler που τότε ήταν επικεφαλής της αστυνομίας του Μονάχου το περιγράφει ως: “το πρώτο στρατόπεδο συγκέντρωσης πολιτικών κρατουμένων”. Το Dachau ήταν το πρότυπο, αποτέλεσε το μοντέλο για τα δεκάδες αντίστοιχα στρατόπεδα που θα το μιμηθούν. Ο εφιάλτης είχε ξεκινήσει και θα διαρκούσε κάτι περισσότερο από 12 έτη. Όταν στα τέλη του Απριλίου του '45 τμήματα της 7ης Αμερικανικής στρατιάς, έφταναν προ των πυλών του, θα ανακάλυπταν μυριάδες αποστεωμένους, άρρωστους, ζωντανούς νεκρούς. Στο μεσοδιάστημα είχαν περάσει από εκεί περισσότεροι από 200.000 άνθρωποι από τους οποίους είχαν βάναυσα θανατωθεί περισσότεροι από 43.000. Χωρίς δίκη, χωρίς κατηγορία, χωρίς λόγο, ένας στους τέσσερις είχε θανατωθεί. Όσοι επιβίωσαν θα κουβαλούσαν τις ασήκωτες μνήμες τους και το Dachau θα αποτελούσε, εις το διηνεκές πλέον, μια μαρτυρία για το πόσο χαμηλά μπορεί να δράσει ο άνθρωπος.

Πύργοι φυλακίων, περιφράξεις με ηλεκτροφόρο σύρμα, τάφροι, πύλες. Αυτά είναι τα υλικά κατασκευής ενός στρατοπέδου συγκέντρωσης. Τι ψευδής όρος! Στρατόπεδα δουλείας, εξαθλίωσης, εξόντωσης είναι o ακριβής προσδιορισμός. Το πρώτο φορτίο ανθρώπων το αποτέλεσαν όσοι θεωρούσε το καθεστώς ως αντιπάλους. Δηλαδή, Σοσιαλδημοκράτες, Κομμουνιστές, συνδικαλιστές. Αργότερα καθώς το εθνικοσοσιαλιστικό ιδεολόγημα διαλαλούσε δημόσια τις “καθαρές” του ιδέες και η Αρία φυλή έπρεπε να παραμείνει αγνή άνευ προσμείξεων άρχισαν να καταφθάνουν κι άλλες κατηγορίες. Ρομά, ομοφυλόφιλοι, μάρτυρες του Ιαχωβά πύκνωναν τις εγκαταστάσεις και όταν ξεκίνησε το πογκρόμ κατά των Εβραίων, συμπληρώθηκε το πάνελ. Τον Νοέμβριο του '38 με το οργανωμένο όργιο βίας της νύκτας των Κρυστάλλων το Dachau δέχθηκε τον περισσότερο όγκο από τους 30.000 συλληφθέντες Εβραίους . Οι υπόλοιποι κατανεμήθηκαν στο Sachsenhausen και στο Buchenwald που ήδη λειτουργούσαν κατά το πρότυπο του Dachau. Το πρώτο βήμα για το Ολοκαύτωμα είχε γίνει και η Γερμανία κατέβαινε γοργά, ανεμπόδιστα τη σκάλα που οδηγούσε στη βαρβαρότητα.

Από την έναρξη του πολέμου και εντεύθεν το στρατόπεδο γνώρισε τις μεγαλύτερες τιμές απανθρωπιάς. Αν μάλιστα τεθεί υπ' όψιν ήταν στρατόπεδο εργασίας και όχι εξόντωσης η αναλογία ένας νεκρός στους 4 κρατούμενους αποδεικνύει τις συνθήκες κράτησης και εργασίας. Πέρα από τους χιλιάδες κρατούμενους που διοχετεύονταν σε παραπλήσιες βιοτεχνίες, βιομηχανίες, αρκετοί χρησιμοποιούνταν ως πειραματόζωα σε ιατρικά πειράματα. Κανείς δεν μπορεί να προσδιορίσει το πλήθος των ανθρώπων που θανατώθηκαν με αυτούς τους τρόπους, φρικτά παραμορφωμένοι.

Όπως κανείς δεν μπορεί να προσδιορίσει το πλήθος των Σοβιετικών αιχμαλώτων πολέμου που εκτελέστηκαν κρυφά ή φανερά αφού είχαν μεταφερθεί αναίτια εκεί.

Το κίνητρο της βαρβαρότητας όμως, δεν ήταν μόνον μια ιδεολογική αποκοτιά, μια ψυχική ασθένεια ομάδας ηγητόρων που ακολούθησε σχεδόν σύσσωμο το Γερμανικό έθνος. Δεν ήταν μόνον το μίσος για κάθε Σοβιετικό ή Εβραϊκό στοιχείο ή οτιδήποτε έξω από την καθαρότητα της Αρίας φυλής. Ήταν και μια πράξη καθαρά οικονομικού περιεχομένου. Αυτοί οι εκατοντάδες χιλιάδες εξαθλιωμένοι κατάδικοι, ήταν ένα εργατικό δυναμικό που δεν πληρωνόταν, που σιτιζόταν με σκουπίδια, που δεν ενδιέφερε τον εργοδότη αν ασθενούσε ή αν πέθαινε. Το τεράστιο ανθρώπινο δυναμικό που κρατιόταν οριακά στη ζωή, τόσο στο Dachau όσο και στα λοιπά Konzentrationslager ήταν σκλάβοι. Δούλευαν υπό το καθεστώς του απόλυτου τρόμου. Δεν είχαν όνομα, επώνυμο, δικαιώματα, επιθυμίες. Ήταν νούμερα που έκαναν δουλειές, έως τελικής πτώσεως και αυτό δεν έχει να κάνει με καμιά ιδεολογία.

Αν ο Dante Alighieri ζούσε εξήμισι αιώνες αργότερα και άνοιγε μαζί με την 7η Στρατιά τις πύλες του ΚΖ Dachau θα αναγκαζόταν να ξαναγράψει το κεφάλαιο “Κόλαση” της Θείας κωμωδίας του.


Σήμερα


Το στρατόπεδο έχει γίνει τόπος προσκυνήματος. Από το χώρο στάθμευσης των αυτοκινήτων μέχρι την είσοδο, αρκετά “σταντ” με εικόνες και περιγραφές του τι είχε συμβεί βάζουν σιγά – σιγά τον επισκέπτη στο κλίμα. Τα βήματα σε οδηγούν στο κτίριο Jourhaus την μοναδική πρόσβαση στο στρατόπεδο για τους κρατούμενους. Στο κέντρο της πύλης του αντικρίζεις εκείνο το φρικαλέο όσο και βαθιά υποκριτικό. “Arbeit macht frei”. “Η εργασία ελευθερώνει”. Το περίβλημα μιας ιδεολογίας υπεροχής που στόχευε στην εκμετάλλευση. Η σκέψη ότι ένας στους 4 που πέρασε τούτη την πύλη, άφησε την τελευταία του πνοή εκεί μέσα κυριαρχεί. Προς το Νότο δεσπόζει το κτίριο διαχείρισης στο οποίο σήμερα φιλοξενούνται στους χώρους του, εκθέσεις, αίθουσα προβολής ταινιών, αρχείο, βιβλιοθήκη και αναγνωστήρια. Την δωδεκαετία που λειτουργούσε το στρατόπεδο, εκεί βρισκόταν το μαγειρείο, η ιματιοθήκη, εργαστήρια και το λουτρό. Στη σκεπή του δέσποζε με με τεράστια γράμματα η επιγραφή:

“Υπάρχει ένας δρόμος στην ελευθερία. Τα ορόσημα του λέγονται: Υπακοή, ειλικρίνεια, καθαριότητα, λιτότητα, εργατικότητα, τάξη, αυτοθυσία, φιλαλήθεια, αγάπη προς την πατρίδα”.


Πίσω από το κτίριο βρισκόταν το Καταφύγιο. Είχε το τίτλο να αποτελεί τον κατεξοχήν τόπο τρομοκρατίας εντός του στρατοπέδου. Μέσα στο στενό και μακρύ κτίσμα, υπάρχουν δεκάδες μικρά κελιά εκατέρωθεν του διαδρόμου όπου φυλακίζονταν και μαρτυρούσαν κάθε λογής, ηλικίας, φύλου, εθνικότητας άνθρωποι, ενώ στον προαύλιο χώρο, λάμβαναν χώρα οι ποινές όπως μαστιγώσεις, κρέμασμα, ακόμα και εκτελέσεις με τυφεκισμό.

Ανάμεσα στο κτίριο διαχείρισης και στις δύο σειρές από τις 17 παράγκες που εκτείνονται προς το Βορρά στις οποίες κοιμόντουσαν οι κρατούμενοι, μεσολαβεί ο χώρος της αναφοράς. Εκεί στέκονταν οι χιλιάδες έγκλειστοι για το μαρτύριο της πρωινής αναφοράς, το οποίο μπορούσε να διαρκέσει ώρες. Είτε σαν τιμωρία αν κάποιος είχε αποπειραθεί να δραπετεύσει, είτε σαν ένα ακόμα καψώνι με σκοπό να σπάσει και τους πιο σκληροτράχηλους. Με τα ριγέ ρούχα, υποτυπώδη υπόδηση σε ακραίες θερμοκρασίες, μόνιμα υποσιτισμένοι. Όποιος κατέρρεε, έμενε εκεί ημιθανής και απαγορευόταν στους συναδέλφους του να τον βοηθήσουν.

Σημαντικές πληροφορίες για το πως λειτουργούσε το στρατόπεδο παρέχονται μέσα στο κτίριο διαχείρισης. Σε χώρους που διατηρούνται από τότε έχουν στηθεί εκθεσιακοί χώροι με πανό που αναρτώνται από την οροφή και οπτικοακουστικά μέσα με αφηγήσεις επιζησάντων. Εκτίθενται επίσης προσωπικά αντικείμενα κρατουμένων, στολές, έγγραφα.

Καθότι νωρίς το πρωί, ελάχιστοι άνθρωποι βρίσκονται και επικρατεί μια κατανυκτική ησυχία. Εκεί αρχίζει να ξετυλίγεται το ασήκωτο κουβάρι του πόνου. Οι πληροφορίες διαδέχονται η μία την άλλη και χτίζουν λέξη - λέξη το κάστρο της απανθρωπιάς. Περιμένοντας να μπω στην αίθουσα για την αγγλόφωνη προβολή του ντοκυμαντέρ με υλικό εποχής, παρακολουθώ τους λιγοστούς ανθρώπους γύρω μου. Μεσήλικη, αδύνατη, κομψή γυναίκα με ένα λευκό σουέτερ προσπαθούσε πίσω από τα μεγάλα, μαύρα γυαλιά να κρύψει τους λυγμούς της. Θα το είχε καταφέρει αν δεν την πρόδιδαν οι συσπάσεις στο πρόσωπό της. Λίγο αργότερα περνά πίσω από την πλάτη ένα ηλικιωμένο ζευγάρι. Ακούω έναν αναστεναγμό.

Όταν αργότερα τελείωσε η προβολή ο χώρος είχε αλλάξει ταυτότητα. Δεκάδες παιδιά εφηβικής ηλικίας είχαν καταλάβει το χώρο. Τα περισσότερα ήσυχα, επιρεασμένα από αυτό που αντίκριζαν. Τα λίγα που δεν είχαν την αγωγή είτε χαχάνιζαν, είτε αντάλλασσαν σχόλια φωνάζοντας, είτε θορυβούσαν, συμπληρώνοντας ένα ερωτηματολόγιο, προφανώς σχολική εργασία και σε κάθε περίπτωση επέδειξαν έλλειψη σεβασμού.

Σε αντίθεση, μια ομάδα με κληρικών, κάτι παραπάνω από 20 χρονών παιδιά, στέκονται ακίνητοι, βουβοί. Με τα μακριά, μαύρα ιερατικά τους ρούχα, δημιουργούν μια επιβλητική εικόνα. Να μην λησμονούμε ότι εκατοντάδες προπατόρες τους, κληρικοί, μαρτύρησαν στην παράγκα νο 26.

Έλληνες στο Dachau

Ανάμεσα στις αναφορές για τις εθνικότητες των κρατουμένων που πέρασαν, υπάρχει και εκείνη για τους Έλληνες. Στο χρονικό διάστημα '43 – '45, γνώρισαν την κόλαση 1096 συμπατριώτες μας. Δέκα ήταν γυναίκες. Ειδική αναφορά με φωτογραφία γίνεται για τον Νίκο Ζαχαριάδη γ.γ. του Κ.Κ.Ε. Φυλακισμένος από το Μεταξικό καθεστώς από το '36, παραδόθηκε στα στρατεύματα κατοχής, όπως εκατοντάδες άλλοι Έλληνες πολιτικοί κρατούμενοι (τί έγκλημα!) και στο τέλος του '41 μεταφέρθηκε στο Dachau. Επέζησε και στο τέλος Μαΐου του '45 επέστρεψε στην πατρίδα, συνδέοντας το όνομά του με την πιο δραματική περίοδο της Ελλάδας. Από το “όπλο παρά πόδα” του '49 έως το '73 που αυτοκτόνησε, εκτοπισμένος στο Σουργκούτ της Σιβηρίας η ιστορία του περιγράφει και την σπαραξικάρδια διαδρομή του αριστερού κινήματος.

Μαζί του, στο πανό του κτιρίου διοικήσεως, φιγουράρει και η μορφή του Johann Statopoulos από την Πάτρα, που κατέφθασε εκεί τον Ιανουάριο του '43. Εργάστηκε καταναγκαστικά σε εργοστάσιο της BMW στο Allach. Tο Φεβρουάριο του ΄45 κατά τη διάρκεια πειραμάτων, του αφαιρέθηκε ένα νεφρό.


Περιέργως δεν αναφέρεται πουθενά το όνομα του Αλέξανδρου Παπάγου που “φιλοξενήθηκε” εκεί. Ο αρχιστράτηγος των Ελληνικών δυνάμεων κατά την Ιταλική εισβολή και μεταπολεμικός πρωθυπουργός συνελήφθη το θέρος του '43 για αντιστασιακή δράση.

Λίγες εβδομάδες πριν την επίσκεψή μας, τα μέσα ενημέρωσης έγραψαν την είδηση του θανάτου του, πιθανότατα, τελευταίου Έλληνα που είχε επιζήσει στο Dachau. Του Κρητικού Δημόκριτου Παυλάκη ο οποίος πλήρης ημερών, πέθανε στα μέσα του Μαίου στα 96 του χρόνια. Οι μαρτυρίες του, μαζί με άλλες βρίθουν στο διαδίκτυο και θα στέκουν ακλόνητες, αιώνια μνημεία βαρβαρότητας.

Πέρα από κτίριο διαχείρισης,

και η υπόλοιπη έκταση του στρατοπέδου σε καταβάλει. Η δομή της κάθε παράγκας, η ασφυκτική έλλειψη χώρων, οι τρεις κατακόρυφες σειρές κρεβάτια, η απουσία θέρμανσης και στοιχειωδών κανόνων υγιεινής, δημιουργούσε απάνθρωπες συνθήκες κράτησης και εργασίας.

Η λογική σταματά και στα κρεματόρια. Τα πρώτα κατασκευάστηκαν το 1940 αφού καθώς ο αριθμός των νεκρών αυξανόταν ραγδαία. Το '43 δημιουργήθηκε δεύτερο, μεγαλύτερο κρεματόριο μαζί με θάλαμο αερίων ο οποίος όμως δεν χρησιμοποιήθηκε.

Λίγες εβδομάδες πριν την απελευθέρωση η έλλειψη κάρβουνου ματαίωσε τις καύσεις των νεκρών. Οι τελευταίοι 1.230 νεκροί ετάφησαν στο παραπλήσιο νεκροταφείο Waldfriedhof. Σε εκείνη την περίοδο συνέβη το μεγαλύτερο μακελειό, ακριβώς επειδή μετεφέρονταν συνεχώς κατάδικοι από αλλά στρατόπεδα δημιουργήθηκε το αδιαχώρητο. Υπολογίζεται ότι τους τελευταίους μήνες έχασαν τη ζωή τους 15.000 άνθρωποι καθώς επιδημία τύφου έκανε τα πράγματα ακόμα πιο εφιαλτικά. Επίσης 500 Σοβιετικοί αιχμάλωτοι πολέμου εκτελέστηκαν δια τυφεκισμού, ενώ τότε έφτασαν και οι πρώτες γυναίκες από το Auschwitz Birkenau.

Όταν αργά το απόγευμα της 29ης Απριλίου 1945 έφτασε η 42η Μεραρχία Πεζικού της 7ης Αμερικανικής Στρατιάς κάποιοι οπλίτες δεν άντεξαν στο θέαμα που αντίκρισαν και προέβησαν σε πράξεις αντεκδίκησης. Λέγεται ότι από τριάντα έως πενήντα οπλίτες των SS εκτελέστηκαν μετά την παράδοσή τους, ενώ κάποιοι άλλοι αφέθηκαν στην μήνη των κρατουμένων. Παράλληλα οι Αμερικανοί υποχρέωσαν αρκετούς από τους ντόπιους πολίτες να επισκεφθούν το στρατόπεδο. Οι περισσότεροι, σοκαρισμένοι δήλωσαν ότι δεν είχαν ιδέα τι συνέβαινε.

Αυτό ήταν το Dachau

Ένας από τους τόπους όπου η ανθρωπιά υποτάχθηκε στη βαρβαρότητα, όπου η ιστορία γύρισε το ρολόι του πολιτισμού αιώνες πίσω. Χρεώνουμε αυτό το μακελειό σε ένα έθνος, ένα λαό, μια ιδεολογία. Ατυχώς για αυτούς, 67 χρόνια μετά την απελευθέρωση του στρατοπέδου δεν έχει βρεθεί οτιδήποτε θα μπορούσε να ανατρέψει τούτη τη πίστη.

Μια επίσκεψη μερικών ωρών εκεί, αρκεί.