Ντροπή (18.12.2010).

Δεν ερυθριά προς ουδενός, λέει συνήθως ο κόσμος για όποιον προχωρά στο μονοπάτι της ζωής αταλάντευτα χωρίς ίχνος αισχύνης. Έχει επίσης υποστηριχθεί, πως ο πολιτισμός, υποφέρει και τελικά θα υποκύψει, ακριβώς από την έλλειψη ντροπής.

Υπό αυτή την έννοια η ντροπή λειτουργεί στις ζωές των ανθρώπων σαν μαξιλάρι. Τους προστατεύει από την αναισχυντία. Βέβαια η κλίμακα ανάμεσα στα δύο άκρα δεν είναι τόσο ξεκάθαρη. Συχνά μάλιστα δεν είναι διακριτή ούτε η εννοιολογική ερμηνεία της. Διότι, ως παράγοντας γέννησης της, άλλο η σεμνότητα, άλλο η σεμνοτυφία και άλλο η ατολμία. Μολοντούτο συχνά οι τρεις αυτές αιτίες εμπεριέχονται στις γενεσιουργές αιτίες της ντροπής.

Συχνά κατηγορούμε την εποχή, αλλά και τον τόπο μας για την έλλειψη της. Χωρίς αυτές οι κατηγορίες να είναι άστοχες, αν στραφούμε χρονικά στο παρελθόν θα διαπιστώσουμε ότι η έλλειψη της ήταν πανταχού παρούσα. Σαν να αποτελεί τμήμα μιας ανώτερης πολιτιστικής ταυτότητας που δεν κατάφερε ακόμα να κερδίσει ο άνθρωπος. Για να μην παραλείψουμε ασφαλώς την άποψη πως και η υπερβολική της δόση είναι εξ’ ίσου σκληρή με την ολοκληρωτική απουσία της, ή ακόμα και βάρβαρη. (βλέπε Ιαπωνική παράδοση).

Από το «Πρέπει κανείς ν’ αφήνει στα παιδιά του σαν κληρονομιά, πολλή ντροπή κι όχι χρυσάφι» (1) έως το «Ο άνθρωπος είναι το μόνο ζώο που κοκκινίζει· ή που θα έπρεπε να το κάνει» (2) μεσολάβησαν περισσότεροι από 24 αιώνες Ευρωπαϊκής σκέψης, αμφισβήτησης και απόψεων περί ντροπής.

Λογικό λοιπόν να διατυπωθεί στα τέλη του μεσαίωνα το «Η αμαρτία είναι η μητέρα, και η ντροπή, η θυγατέρα της λαγνείας.» (3), και μοιραίο να ακούσουμε στην Αναγέννηση ότι «Η μόνη ντροπή είναι να μην έχεις καμιά» (4). Στον 19ο αιώνα θα μάθουμε πως «η ντροπή είναι το πανωφόρι της υπερηφάνειας» (5), ενώ μπαίνοντας στον 20ο θα πληροφορηθούμε ότι «τα βιβλία που ο κόσμος αποκαλεί ανήθικα είναι εκείνα που του αποδεικνύουν τη ντροπή του» (6).

Το πιο ανησυχητικό όμως είναι, ότι οδεύοντας ολοένα και πιο γρήγορα στον 21ο αιώνα, περισσεύει ολοένα και λιγότερη επιθυμία για τέτοιου είδους ανησυχίες…

(1) Πλάτων, (2) Mark Twain, (3) Philip Sidney, (4) Blaise Pascal, (5) William Blake, (6) Oscar Wilde.